A HISTORIA DE GRECIA ANTIGA (I)

 

AS PRIMEIRAS ETAPAS DA HISTORIA DA GRECIA ANTIGA

CRETA E A MITOLOXÍA

O SEGREDO DE PROMETEO

  

CAL ERA O SEGREDO DE PROMETEO?  

COSMOGONÍA

 

CAOS E COSMOS: Xea e Urano.

COSMOGONÍA (II): Cronos e Rea. Titánides e Titáns 

TITANOMAQUIA

Zeus

DEUSES E MORTAIS

1º TRABALLO DO CURSO. 

Sorteamos deuses/as para realizar o primeiro traballo do curso cun deus como referente. O traballo consiste en:

- Información sobre a divindade. Estruturar a información.

- Redacción escrita e ilustrada (formato dixital en power point) máximo 20 diapositivas.

- Exposición na aula no 1º trimentre. (duración aproximada 15 minutos). Non se pode ler.

O ESPAZO DA CULTURA CLÁSICA E ACHEGAMENTO AO MITO

 "Unha persoa é culta cando é capaz de escoitar ao outro e

  ás voces da natureza da que forma parte" Eduardo Galeano

Somos cultos ao integrar no eu ao outro e á natureza na que vivimos e da que nos alimentamos como persoas. Logo esta cuestión do ser implica unha comuñón co espazo e coa comunidade na que nacemos. Cal é o espazo da Cultura Clásica? Poderiamos pensar que Grecia e Roma, pero non, o espazo é maior. É toda Europa e tamén aquel lugar do Mediterráneo oriental onde naceu a princesa que deu nome ao continente. Imos comezar logo por debuxar ese espazo para achegarmos ao mundo antigo para logo introducirnos nunha das creacións máis orixinais e impactantes dos gregos: O mito. 

ACTIVIDADE: O primeiro exercicio que propoñemos é debuxar a Europa que coñecemos incluíndo o mar Mediterráneo coas súas penínsulas: Ibérica, Itálica, Grega, Turquía... poñamos un interese especial na zona oriental deste das terras que bañan este mar.   

O ESPAZO DA CULTURA CLÁSICA

INTRODUCIÓN Á MITOLOXÍA

QUE VÉN SENDO UN MITO?

UNIDADE CERO: SER E FLUÍR: In mare nostra fortuna

      

Quen non se detivo fronte a unha vista como esta a reflexionar?

Un pensador grego en Éfeso (a actual Turquía) chamado Heráclito deixou enunciada esta sentencia filosófica: Todo flúe, nada permanece. Evidenciou o constante cambio ao que está sometida a natureza, mesmo os seres humanos, pois el dicía tamén: "Ningunha persoa se pode bañar dúas veces no mesmo río, porque o río non é o mesmo, nin a persoa tampouco".  
 

Vivimos nunha ría un lugar moi especial porque parece ser ese punto de encontro entre dúas naturezas ben distintas: a terra e o mar. A terra e o mar son elementos naturais cambiantes que nos vertebran polo tanto son parte de nós mesmos. Realidades coas que convivimos e das que precisamos, logo son realidades que determinan a nosa personalidade, condicionan e definen o noso ser. Se queremos establecer unha metáfora coa nosa existencia, a ría volve a lembrarnos co seu fluír constante, coas súas marés cambiantes aqueles versos: 

 Nuestras vidas son los ríos

que va a dar a la mar que es el morir...

                                            Coplas a la muerte de su padre, de Jorge Manrique

E agora subindo, e agora baixando,

 unhas veces con luz e outras a cegas,

cumprimos os nosos días e chegamos

máis tarde ou  máis cedo á ribeira. 

                                             Rosalía de Castro

Estes versos lévannos a un tópico literario co que comezar o curso...cal será? 

Por outra banda, Marín ten no seu escudo unha lenda ben curiosa: NOSTRA  IN MARE  FORTUNA.

Que quererá dicir este lema do noso escudo?

Coñeces algún tópico relacionado coa palabra Fortuna? Se non te lembras podes axudarte cos seguintes versos escritos en latín da época medieval:

O Fortuna

velut luna

statu variabilis,

semper crescis

aut decrescis;

 Imos rematar cunha reflexión sobre o ser e a Cultura Clásica que hoxe comezas a estudar. 

 O pasado é o espello do ser e no pasado temos que atoparnos se queremos vivir no presente e mesmo se desexamos construírmos o futuro.

Como podemos vivir o pasado? Onde podemos aprender quen somos? En moitos lugares do tempo vivido pola humanidade, pero sobre todo nas raíces da nosa cultura que manteñen co nós de hoxe fortes vínculos e conexións. Un deses lugares no tempo é GRECIA, a ANTIGA GRECIA. Ata alí iremos da única forma que podemos viaxar a través do tempo que son os restos arqueolóxicos e artísticos que conservamos, a xeografía, a literatura e a filosofía, o teatro, os mitos, a historia e lingua, todo o que aínda gardamos da súa cultura, Olimpia e as Olímpíadas incluídas. 

CULTURA polo tanto será o que mamemos da propia teta desa Europa moderna na que vivimos, e será CLÁSICA porque é modelo, padrón ou medida dun mundo, o seu, o da Antiga Hélade, o mundo da Antiga Grecia (hai 2500 anos). 

 A dimensión do ser na GRECIA ANTIGA será logo o modelo do que partiremos, mais coñecer ese padrón non basta con observar as copias ou os orixinais das esculturas de homes e mulleres daquela época.  A visión da escultura, os volumes e mesmo as cerámicas, columnas e templos que conservamos non son máis que un punto de partida para interpretar o pasado, sempre, sempre dende o presente o que nos permite incorporar a esa mirada unha perspectiva singular. 

Como seguramente observaches na foto inicial hai unha estatua dun home nú. O espido é unha forma de ser para os gregos.  Os corpos que os gregos esculpiron na época clásica, unha mirada fonda que precisou a súa vez dun tempo. Produto, pois, dunha evolución que nós recibimos en herdanza. Cando dicimos nós é a sociedade occidental e europea de hoxe que recolle a colleita do grego con especial fervor porque nela está en esencia unha gran parte de eu, do nós que somos. Para interpretala, para interpelala axúdanos moito tamén a cultura latina que Roma estendeu co seu imperio da man da grega, porque a ANTIGA ROMA tamén foi conquistada polo saber dos gregos.

                         

A seguir reproducimos as palabras que Sophia de Mello escribiu como introdución ao seu libro: O nú na antiguidade clásica:

 

" O nu é unha invención grega. No Exipto, na Asiria, na Caldeia, o nu é apenas unha maneira de vestir. Mais o pensamento grego cre na aletheia, cre no non cuberto, no non oculto, procra o ser non cuberto, espido.

Desde o inicio o escultor grego, fundamentalmente colócase non en fronte do ser humano vestido con armadura de guerreiro ou vestuario de escravo, sacerdote ou príncipe, pero si fronte ao espido do ser humano en si. Porque cre que o ser está na phisis, o grago cre que o ser está no mundo en que estamos. Para o asirio, pra o exipcio, par ao Caldeo, a verdade do ser está noutro mundo, no mundo do sagrado exterior ao universo e oculto. Pero o grego cre no divino interior ao universo. ë neste mundo, no estar, no parecer, na aletheia, que el busca o ser.

A este mundo en que está o grego chama  kosmos. Mais Kosmos, oposto a chaos, non significa outra cousa qu emundo ordenado e fermoso.

Esta orde é en si mesma creadora e divina; e ao esculpir un corpo o artista grego tenta mostrar a relación do ser humano coa orde que éa íntima estrutura do kosmos, da phisis, do mundo do cal o ser humano brota e se ergue.

O corpo humano paa o artista grego non é un modelo senón un padrón. E é un fenómeno en que o ser se manifesta, emerxe e brilla. é ser, estar , aparecer... Deste xeito no corpo humano o artista grego le a orde do mundo onde está...."

      Estamos totalmente de acordo coa apreciación que fixo no seu día a estudosa portuguesa Sophia de Mello: "Nunca mais escaparemos a esses gregos."

Concluímos logo esta primeira aula dando grazas a Grecia polo que nos deu: 

ACTIVIDADE: Tras ver o vídeo.

1- Enumera as distintas palabras e disciplinas ou materias que podemos relacionar coa Grecia Clásica.

2- Sabes polos que temos que dar as grazas. Como se di "Grazas" en grego:

3-  Un deses motivos de agradecemento é a  causa das letras. Foron os gregos os que nos legaron o alfabeto. Aprendemos o alfabeto grego ? 

4-  Informate no seguinte enlace e explica como se produciu:  O marabilloso invento das letras

RECOMENDAMOS LER NO VRAN

O mundo dos libros e a súa propia historia, dando resposta a incógnita de como GRECIA  IMAXINA O FUTURO...ligada á epopea de Alexandro o Magno e outras tantas personalidades do mundo antigo. Un texto marrativo onde importe a acción que nos leve á Roma dos emperadores...   

As lecturas que recomendamos a seguir  responden a gustos diversos de lectura:

Para quen lle guste o ensaio: O INFINITO NUN XUNCO de Irene Vallejo en Xerais. 

Para quen lle guste unha novela xuvenil na Roma imperial: YO CLAUDIA de Marilyn Todd

Pensando con fondura mitoloxía grega: CIRCE OU O PRACER DO AZUL, de Begoña Caamaño Editorial Galaxia. 

 Novela e algo máis sobre o noso: KALLAIKI de Paco Boluda. unha viaxe á gallaecia céltica. 

 

THEATRUM MUNDI

 

Imos entrar para rematar o curso e recomendar lecturas clásicas  no mundo dos tópicos literarios que Grecia e Roma expostaron a todas as litearturas do mundo. 

THEATRUM MUNDI: A vida concibida como un teatro cuxos/as protagonistas son os propios seres humanos que teñen un papel predestinado.  Parece ser que Epicteto o filósofo escravo grego foi a orixe deste tópico. 

Lembrando como comezaba o curso: 

Cultura Clásica

Aula latina

Un camiño este dos tópicos realmente interesante que con frecuencia se expresa en latín, aínda que ten no grego unha fonda relación co grego clásico. Por exemplo o famoso Carpe diem ten o seu correspondente grego. 

E LOGO CHEGOU ROMA,... QUE HAI DO NOSO ?

 

AS MULLERES NA FUNDACIÓN DE ROMA

A VIDA DAS MULLERES ROMANAS

A CONQUISTA DA PENÍNSULA: ARDE LUCUS

QUE HAI DO NOSO?

DA NOSA PRÓXIMA AVALIACIÓN

 A modo de lembranza necesaria teño que indicar que non estou recibindo ultimamente nada de Cultura Clásica e que no caso de que entre hoxe e mañá eu non reciba nada terei que propoñer para recuperación esta materia en xuño a quen ignore a dinámica do curso e especialmente esta terceira avaliación. Espero logo que este baleiro se encha. Os Diarios de Cultura Clásica deben seguir  activos ata o remate das aulas.

ACTIVIDADES DA PRESENTE  SEMANA: Posta ao día da 3ª avaliación:

- DAS OLIMPÍADAS Á EDUCACIÓN NA ANTIGÜIDADE

- AS OLIMPíADAS: Un mundo masculino?

- MITOS DE PRIMAVERA

- AS MULLERES E O TEATRO GREGO

- AGORA TOCA COMEDIA

- VISUALIZAMOS TRAXEDIAS GREGAS

- A ORIXE DO TEATRO

 

DAS OLIMPÍADAS Á EDUCACIÓN NA ANTIGÜIDADE

 O noso paso por Olimpia seguramente serviunos para entender mellor moitas cousas acerca de como vivían os gregos. E agora desprazaremos o foco para centrar o obxectivo en certos detalles das vidas diarias dos gregos da antiguidade que por vivir en cidades-estado distintas tiñan tamén formulacións diferentes. Tralballaremos logo os contrastes e as semellanzas para ter unha idea de conxunto. Por exemplo imos saber un pouco máis da educación en Esparta e as súas diferenzas coa educación ateniense. 

Atenas e Espartas dous xeitos de vida a elixir. 

1ª ACTIVIDADE: ATENAS RESUME COMO ERA A EDUCACIóN ATENIENSE? 

 

  2ª  COMO RESUMIRÍAS TI A FÓRMULA DA EDUCACIÓN ESPARTANA?

3ª Establezamos agora o contraste, explícame e envíame ao correo as túas conclusións e as túas opinións argumentando ao respecto. ESPARTA ou ATENAS?

Para poder establecer outro contraste interesante realizaremos unha cala na sociedade grega sobre dúas lacras da Antigüidade: A escravitude e a desigualdade entre homes e mulleres. 

O MUNDO OLÍMPICO: ERA UN MUNDO MASCULINO?

 

Olimpia era un espazo cargado de historia. Imos ver se somos capaces de entender que había detrás das famosas Olimpíadas. Coma sempre temos que comezar pola mitoloxía e a relixión, restablecer esa relación fonda e antiga e, logo, xa internarnos na historia dos Xogos Olímpicos. 

OLIMPIA NA PROCURA DA VERDADE 

O ESPAZO DE OLIMPIA

A MITOLOXÍA DE OLIMPIA

Actividades ler na aula e resumir estas tres entradas anteriores para incorporalas ao diario e envialas ao correo electrónico da materia. 

MITOS DE PRIMAVERA: TRABALLANDO ARREDOR DOS MITOS

Consulta a seguinte entrada e realiza as actividades para llas enviar ao profesor por correo electrónico:  

MITOS DE PRIMAVERA

AS MULLERES E O TEATRO GREGO

A modo de introdución á actividade este anuncio:

 REDACTAR UNHA REFLEXIÓN

A partir dun texto de Irene Vallejo, a escritora que no seu libro O infinito nun xunco (sobre a invención dos libros no mundo antigo) di:

      “Quero imaxinar que houbo en Atenas unha corrente de rebeldía feminina da cal non nos fala ningún autor grego e que non figura nos libros de historia. Para rastrexar as pegadas deste quimérico movemento esquecido atrevinme a mergullarme nos textos e ler entre liñas. Aínda que nunca saberemos con seguridade se existiu, a suposición sempre me atraeu. Isto que vou exponer é só unha hipótese, pero fascíname.

      As primeiras que se sublevarían serían as heteras, é dicir, prostitutas de luxo, as únicas mulleres verdadeiramente libres da Atenas clásica. Comparables nalgúns aspectos  ás gueixas xaponesas, ocupaban un lugar ambiguo dentro da escala social, marcadas polas vantaxes e os inconvenientes da súa mala reputación vivían á intemperie, pero mantíñanse independentes. A maioría delas eran gregas nadas en Asia Menor e, polo tanto, sen dereitos de cidadanía. Na súa terra natal recibirán unha educación musical e literaria que Atenas lles negaba ás súas fillas. Obrigadas a pagaren impostos coma os homes, podían coma eles administrar os seus propios bens. Tiñan acceso aos circuítos da política e da cultura a través dos seus amantes. Non estaban sometidas á presión que soportaban as esposas atenienses, aínda que en troco estaban dobremente excluídas (por estranxeiras e mais por putas).”

 

                                                                                                  cap. 65 páx. 17

Imos redactar, desde a óptica de hoxe, e non menos dun folio, un texto  para entregar logo ao profesor vía correo electrónico, sobre o papel das mulleres no teatro grego.  

AGORA TOCA A COMEDIA

 

 

CUESTIÓNS:  Procura un argumento da  Lisístrata de Aristófanes ou da Asemblea de mulleres e lembra que naquel momento a Atenas clásica estaba en guerra  con Esparta e había mulleres tremendamente interesantes que puideron servir a Aristófanes como inspiración para crear a súa obra. Lembras algunha?

VISUALIZAMOS UNHA TRAXEDIA

AS TROIANAS  de Eurípides versión cinematográfica antiga.  

Versión de teatro profesional moderna:

Versión teatral semiprofesional

EDIPO REI

ANTÍGONA de Sófocles, versión cinematográfica antiga.

Antígona versión teatral moderna:

A ORIXE DO TEATRO

A máscara un elemento esencial do teatro greco-latino a estudar para comprender a súa orixe

A máscara dentro de calquera ritual ancestral era unha ferramenta que utilizaba un chamán para identificarse coa deidade á que interpelaba. O coro grego (un grupo de homes con máscaras que danzaban na honra do deus Dioniso) executaba un ritual relixioso e festivo usando como elemento de conexión e fusión co deus as máscaras entre outros elementos representativos dese deus. Parece ser que as mulleres foron de vello relegadas deste ritual porque un dos atributos destacados era a virilidade.

Sigamos os pasos pertinentes para ver como nacen a traxedia e a comedia froito destes festivais relixiosos que foron cobrando máis e máis importancia a medida que se ía introducindo este deus oriental entre os gregos e o seu culto a partir do século VII-VI a.C. Pasemos a traballar sobre:

O TEATRO, INVENTO DOS GREGOS.

ARDE TROIA: OS REGRESOS DE TROIA

AS TROIANAS 

A NOSA ODISEA 

 Outra versión da Odisea fiel ao texto orixinal:

DESPOIS DE VER A PELÍCULA DE TROIA

 

MICENAS AMBICIONA TROIA

 CINEFORUM: TROIA,  W. Petersen (2004)