martes, 15 de novembro de 2016

LATINISMOS E HELENISMOS

QUE HAI DE GREGO E DE LATÍN NAS LINGUAS QUE EU FALO?

O galego, como ben sabedes é unha lingua romance ou neolatina, filla do latín e o 80% do seu léxico ten esta orixe. Outro tanto lle ocorre as outras linguas irmás do galego: portugués, castelán, catalá, francés, italiano, romanés... somos consecuencia da Romanización e posterior Latinización dunha gran parte de Europa.

 No territorio que hoxe é Galicia falábanse diversas linguas que coa chegada dos romanos desaparecerán, aínda que parece que deixaron algunha pegada na lingua que falamos actualmente. Daquelas linguas prerromanas, anteriores aos romanos, só conservamos hoxe na península unha, o éuscaro, que, como seguro xa sabes, tampouco é indoeuropea.

Como outros idiomas o galego incorporou ademais palabras que non proceden do latín vulgar "vulgaris" ou común. Sabemos que na nosa península, e mesmo en Gallaecia, antes da chegada dos romanos había diversidade de linguas e estas inflúen dalgún xeito como linguas de substrato, primeiro no tipo de latín que se vai falar nestas terras e, máis tarde, na lingua romance. Despois da caída do Imperio Romano e da desintegración do mesmo influiría nas linguas romances resultantes a entrada dos pobos xermanos e tamén a dos árabes (linguas denominadas de superestrato), algo máis tarde, pero pouco antes de conformaren esas linguas distintas do latín na alta Idade Media.

O latín, en todo caso funciona coma un fondo caixón ao que acudimos cando precisamos unha nova palabra, un novo concepto. Vexamos un par de exemplos. A palabra coa que denominamos a un reprodurtor de imaxes en movemento foi bautizada no século XX como "video" que vén sendo a 1ª persoa do verbo ver en latín. Algo semellente ocorreu á hora de procurar un nome para os que navegan pola rede: "inter-nautas" un prefixo e un substantivo latinos. logo o latín a día de hoxe nos segue nutrindo de palabras e enriquecendo, non está tan morta como algúns a pintan e segue sendo esta magnífica chave coa que abrimos o mundo que é a lingua.

Por veces, ese labor de reelaboración de palabras vén da man do grego, especialmente nas terminoloxías científicas. Cómpre que nós, estudantes desta materia, recoñezamos que hai destas dúas grandes linguas de cultura e da Antigüidade Clásica nos idiomas que falamos habitualmente. Antes reparemos no proceso de transformacións das palabras.


AS PALABRAS PATRIMONIAIS.

as palabras de orixe latina entraron na nosa lingua en distintos momentos e de maneira diferente. Namentres o latín literario se mantivo como lingua de cultura de Occidente durante moitos séculos, ao mesmo tempo o denominado latín vulgar, lingua do pobo, ía transformándose e converténdose nas linguas románicas. na fase de xestación destas linguas neolatinas, transmitidas as palabras de oído e entre xentes sen coñecementos literarios foron evolucionando e asentando novas palabras populares ou patrimoniais de formas latinas como filium, noctem, pluviam pasaron a ser fillo, noite e chuvia.


CULTISMOS E PARES LÉXICOS

Unha vez consolidadas as linguas romances o latín clásico seguiría sendo usado nas escolas e clases cultivadas. Desta maneira cando unha persoa necesitaba un termo que non existía na lingua romance correspondente, tiraba do latín clásico para expresar ese concepto incorporando palabras denominadas cultas, palabras recentes que xa non van evolucionar ou evolucionan pouco con respecto aos étimos, ou palabras orixinarias, das que proceden: filial, nocturno, pluviómetro son palabras cultas ou cultismos. Este proceso de incorporación de cultismos ás linguas romances, que comezou aló polo século XIII na época de Afonso X o Sabio, non se detivo nunca e nos nosos días segue sendo unha fonte permanente de incorporación de novos vocablos. palabras como astronauta ou internauta, proceden daquel étimo latino "nauta" que significaba mariñeiro.

As lingua romances está logo cheas de pares léxicos, un fenómeno bastante frecuente, ao poder convivir unha palabra patrimonial e unha culta, esta máis erudita, que proceden dun mesmo étimo latino:

Étimo latino / patrimonial / culta
auriculam/      orella          auricular
calidum/         caldo           cálido
laborare/         labrar           laborar
strictum/         estreito        estricto
recitare/          rezar            recitar


SEMICULTISMOS
Os semicultismos son palabras que frearon a súa evolución por algunha causa e quedaron a medio camiño entre unha palabra patrimonial máis evolucionada e outra culta:
étimo latino   palabra culta /  semicultismo / patrimonial
plenum             pleno                preamar           cheo
regulam            regular             regra                rella

Logo o latín non é unha lingua morta, é unha lingua escrita, núcleo das linguas románicas, nas que pervive en determinados niveis.

LATINISMOS

 Na lingua aculta úsanse palabras e expresións enteiramente latinas: álbum, accesit, hábitat, etcétera, gratis, ipso facto, post data,  referendum...(Podes saber algo máis na páxina 15 do libro). 

Nas próximas entradas traballaremos as evolucións máis frecuentes e as distintas regras que podemos deducir das mesmas, despois de estudar as distintas etapas polas que pasou o latín, así como facer referencia a un importante grupo de latinismos que usamos. Abordaremos tamén os procesos de derivación e composición, pero antes quixeramos rematar a presente entrada cunha referencia ao nosos Helenismos, é dicir, as palabras gregas que existen na nosa lingua.


HELENISMOS


O grego clásico, o que falaban e escribían os gregos no século V a.C. foi considerada polos romanos a lingua de Cultura do seu Imperio ( que abarcaba gran parte de Europa) polo que foi deixando importantes pegadas tanto no latín como, a posteriori, nas linguas herdeiras do latín e, en xeral, nas linguas de occidente ao ser considerado un todo a cultura greco-latina. Ademais de formar parte dun conxunto de prefixos  e sufixos da nosa lingua (hiper-tensión/ dermat-ite), de formar parte dun rico conxunto de palabras compostas con algunha compoñente grega (antropónimo, homofobia) que tamén aboradaremos nunha próxima entrada en detalle, imos facer mención a continuación dunha serie de helenismos asociados ao campo das Ciencias que sufriron pouca ou ningunha modificación, tomadas directamente do grego ou creadas despois seguindo os mesmos procedementos para designar novas realidades científicas ou técnicas: telégrafo, teléfono, psicoanálise...

MATEMÁTICAS: Cálculo, cilindro, diagrama,diámetro, esfera, parábola, teorema,trigonometría, xeometría, triángulo, pentágono.

FÍSICA E QUÍMICA: Análise, antena, bioquímica, elástico, electrodo, electrón, física, hidróxeno, isobara,quilogramo, óxido, ozono, química, telégrafo, termómetro...

CIENCIAS NATUARAIS: Acéfalo, amígdala, anatomía, arácnido, bacteria, bioloxía, biosfera, clorofila, cromosoma. ecoloxía, ecosistema, epicentro, epidemia, epidermis, espeleoloxía, esperma, xeoloxía, metabolismo, microbio, neurona, parasito, protozoo, sísmico, tímpano, tórax, zooloxía...

FILOSOFÍA: Agnosticismo, antropoloxía, axioma, categoría, cosmos, cosmogonía, criterio, crítica, dialéctica, dilema, empirismo, ética, fenómeno, filosofía, herexía, idea, lóxica, metafísica, método, mito, politeismo, psicoloxía, síntese, socioloxía, teoloxía, teoría...

ARTE/ HISTORIA/XEOGRAFÍA: Ábside, ácrata, anarquía, aristocracia, autarquía, autonomía, bárbaro, basílica, burocracia, catedral, delta, democracia, demografía, estratexia, xenealoxía, xeografía, xerontocracia, híbrido, historia, horizonte, icona, istmo, meteoro, monarquía, monolito, museo, neolítico, paleolítico, pinacoteca, planeta, política, tetrarquía, tiranía, topografía, trirreme, zona,..

MEDICINA:  Aneurisma, cardioloxía, gastrite, hepático, odontoloxía, oftálmico, oncóxeno, otite, pedriatría, somático, xinecólogo, ...


Hai tamén palabras que se reproducen tal e como soaban en grego "eureka" (atopeino) para designar un descubrimento,  ou "panta rei" (todo flúe) para indicar un cambio.

CUESTIÓNS:

1- Define: Palabras patrimoniais, cultas e semicultismos. Que son os latinismos? Para sabelo podes usar o noso libro de texto como fonte de información. Ler o libro de texto nas páxinas 12, 13, 14 e 15 e realizar os exercicios que conteñen ditas páxinas.
2-  Que é un helenismo? Tamén no libro existe unha sección dedicada ao noso léxico derivado do grego en cada unidade. Imos comezar por traballar as actividades número 5-6-7-8 das páxinas 23 e 37 do noso libro.

sábado, 5 de novembro de 2016

DOS AMORES DE ZEUS E DOS DEUSES DO OLIMPO

A configuración do chamado Olimpo dos deuses é unha cuestión un tanto complexa que imos estudar e investigar á vez, agrupando os distintos momentos de formación do Olimpo en catro epígrafes:

- Os amores de Zeus.
- A convulsa relación entre Zeus e Hera.
- Novos ataques contra o Olimpo: Xigantomaquia e Tifonomaquia.
- O Olimpo dos deuses.

OS AMORES DE ZEUS
Cando os irmáns e as irmás de Zeus foron liberados da bandullo de Cronos, estes fuxiron cara ao monte Olimpo considerando ao seu salvador dende ese momento pai dos deuses.
 Tras da derrota dos Titáns, Zeus, como pai dos deuses,compartiu o poder cos seus irmáns e, tras dun sorteo, os dominios dos mares foron para Poseidón e o mundo subterráneo foi concedido a Hades, quedándose coa superficie terrestre e os ceos o propio Zeus.  As deusas tiveron a encomenda de facilitar a vida aos mortais, por iso, Deméter sería deusa das colleitas e Hestia a do lume e o fogar. Como veremos máis adiante reservou un papel ben distinto para Hera, a máis nova das súas irmás, que permanecera durante a loita cos Titáns afastada das batallas a carón da Titánide Tetis  e  de Océano, o maior dos Titáns que foi neutral na Titanomaquia como o resto das Titánides.

Imos realizar un traballo persoal cos denominados amores de Zeus. Cada un dos alumnos/as da clase deberá tratar sobre os máis famosos amores de Zeus. Sabemos que Zeus, aínda que houbo un tempo en que se lle pasara pola cabeza ter relacions con Tetis, soubo o segredo de Prometeo e rexeitou casar con ela. 

Pero Zeus tivo numerosas aventuras amorosas con deidades e mortais:

Zeus e as Titánides:
- Xa coñecemos a relación con Metis da que nacerá Atenea.
- Temis (Moiras, Hespérides e Horas)
- Eurínome (As 3 Cárites ou Grazas)
- Mnemosine (as 9 Musas)
- Maia (Hermes)
- Letó (Ártemis e Apolo)

Zeus e as deusas olímpicas (as súas irmás):
- Deméter 
- Hera

 As relacións de Zeus con mortais:
- Io en Argos (Épafo)
- Sémele (Dionisio)
- Dánae (Perseo)
- Europa, (Minos, Sarpedón e Radamantis)
- Calixto (Arctos)
- Leda (Castor e Pólux / Helena e Clitemnestra).
- Ganímedes
- Alcmena (Heracles)

A CONVULSA RELACIÓN DE ZEUS CON HERA

Hera, filla de Cronos e de Rea, tras ser liberada do estómago do seu pai, dicíase que, durante a loita de Zeus contra os Titáns, fora criada polo seu tío o Titán neutral Océano e a titánide Tetis ata que casa con Zeus. Seica da promesa do casamento ata a propia voda pasou certo tempo. Hesíodo fala de Hera como a terceira muller.

Unha das cuestións máis complexas de explicar é a da súa descendencia, porque ademais dos fillos que tivo con Zeus. Algúns dos fillos desta parella nacen antes da súa voda, como por exemplo Hefesto, que hai quen afirma que non era fillo de Zeus, outros que si, que o fixo baixo a apariencia dun cuco. Outros despois Ares, Ilitía, Hebe e, tal vez, Éride (se esta non nacera da Noite como conta Hesíodo).

As frecuentes infidelidades de Zeus provocan os ciumes de Hera, que vai perseguir de forma implacable ás amantes do seu marido infiel e a súa descendencia. Un dos casos máis coñecidos desta persecución será a orixe dun dos seus símbolos, a transformación de Argos en pavo real. Zeus e Hera van ser un matrimonio mal avenido, con discusións permanentes. De aí que haxa varios momentos realmente tensos como no que hera organiza unha rebelión dos Olímpicos contra Zeus polo que vai ser severamente castigada. 




CURIOSEANDO NOS AMORES DE ZEUS (I)
1- Resume nun parágrafo cada unha das historias dos 16 amores de Zeus con deusas e con mortais.   
2-Procura saber e asociar as seguintes transformacións cunha das relacións de Zeus e algunha das mortais citadas máis arriba: Raio, chuvia dourada, touro branco, cisne, Anfitrión, aguia.
3-Por que ou para que Zeus se fai pasar por un cuco?
4- Hefesto era coxo de nacemento? Como se vinga da súa nai?
5-Onde se celebraron as vodas de Zeus e Hera?
6-Quen era Argos? Por que remata sendo un pavo real?
7-Cal é o símbolo que representa a Hera como deusa do matrimonio-fecundidade?

ATAQUES CONTRA O OLIMPO

Como se pode apreciar neste vídeo Zeus  e o propio Olimpo (que xa vimos), como símbolo da orde xusta das cousas no mundo tarda un tanto en estar asentado. Desde o Tártaro, é dicir, o antigo Caos, xorde unha loita en varias ocasións por volver atrás nun intento de arrebarlles aos deuses olímpicos o poder sobre o Cosmos. Mesmo as desputas internas entre Hera e Zeus provocan inestabilidade como acabamos de relatar. Hai dous momentos que son, de todos os xeitos, os máis destacados: A Xigantomaquia e a Tifonomaquia. 

A XIGANTOMAQUIA 
 Este relato non aparece en Hesíodo polo que resulta complexo situalo no relato ordenado da mitoloxía grega. Foi,  sen lugar a dubidas, despois da chegada da humanidade. Tras da Titanomaquia vai pasar un tempo impreciso ata que Xea, indignada pola sorte dos Titáns castigados no Tártaro e vixiados polos Ciclopes e Hecatonquiros por orde de Zeus, enxendre aos Xigantes, monstruosos seres fillos do sangue do Urano que este derramara sobre a Terra. Nacen para vingar aos Titáns. Pero os xigantes só serán derrotados grazas a un ser nacido de Zeus, produto dunha das súas relacións cunha mortal. Este heroe foi Heracles. 


A TIFONOMAQUIA
Hesíodo narra tamén un intento de Xea de vingar aos Titáns. Uníndose ao Tártaro enxendra un ser terrible. Os deuses asustados foxen do Olimpo e metarmofeándose, Zeus enfrontonse en solitario cos seus raios, pero Tifón inmobilizouno cos seus espirais, cortoulle os tendóns das mans e das pernas, encerrándoo nunha cova ata que Hermes logrou recompoñer ao seu pai que, recuperada a súa forza e cos seus raios persegue a Tifón ata que finalmente conseguirá derrotalo en Sicilia colocándolle enriba o Monte Etna do que dende entón brotan bocanadas de lume.  

Hai que dicir que sobre o nacemento de Tifón hai versións que aseguran fora enxendrado por Hera reunindo nunha soa as tensións que Zeus e o Olimpo sofre antes de permaneceren asentado para sempre.


OS DEUSES DO OLIMPO



Para rematar esta viaxe persoal ao Olimpo procura  realizar un teu cadro coa lista dos deuses cos seus dous nomes (grego e latino), os seus atributos e símbolos.  


mércores, 26 de outubro de 2016

UNIDADE 1

A XEOGRAFÍA DA ANTIGA GRECIA: HELADE
- Identificar sobre un mapa a Grecia continental, a Grecia Insular e a Grecia colonial.

Cuestionario sobre a xeografía grega

A HISTORIA DE GRECIA (I): 
CRETA E MICENAS.
- Por que dividimos a historia de Grecia nestes dous grandes períodos de antes e despois do 776 a.C.?
- A Prehistoria mediterránea no mar Exeo:  Illas Cícladas e Creta.
- Investigación sobre a civilización minoica ou cretense (ler capítulo I de Historia dos Gregos)
 a) Espazos
 b) Como vivían os cretenses?
 c)  Que é o lineal A? Quen era Arthur Evans e que aporta ao coñecemento da cultura minoica?
 d) A mitoloxía e Creta: Minos, o labirinto e Teseo./
      Dédalo e Ícaro.
 Os mitos de Teseo e o Minotauro e de Dédalo e Ícaro
 e) Creta era a Atlántida?
 f) O labirinto na literatura e na arte.
 g) A caída da civilización minoica: As invasións indoeuropeas e Micenas. 
Arthur Evans en Cnossos

Porta dos leóns de  Micenas

A TITANOMAQUIA

- A infancia de Zeus.
- A loita entre os Titáns e os deuses olímpicos.
- Dos amores de Zeus e dos deuses do Olimpo.

QUE HAI DE GREGO E DE LATÍN NO IDIOMA QUE FALAMOS?
-  Étimos, palabras cultas e patrimoniais.
-  Helenismos

LENDO AOS CLÁSICOS: DEUSES E MORTAIS.
- Idades do home en Hesíodo e en Ovidio.
- Prometeo e os mortais.
- Pandora, a primeira muller?
- Platón e o mito dos andróxinos.

GALICIA, PAÍS DOS MORTOS
- Procurar argumentos que teñen que ver coa Cultura Clásica para xustificar esta afirmación.

HEROES: TESEO E O MINOTAURO








xoves, 6 de outubro de 2016

Unidade O:

O presente curso ímolo comezar cun tema ou Unidade O que incorporaremos ao noso DIARIO DE CULTURA CLÁSICA e terá os seguintes apartados:

- Definición inicial da Cultura Clásica ( persoal a partir das  nosas primeiras impresións e intuicións).
- Un mapa inicial do mundo clásico. 

A ORIXE E AS CAUSAS DOS NOSOS NOMES.
- Pequena investigación partindo da orixe dos nomes da aula. Procuraremos as causas das procentaxes das orixes dos nosos nomes.
INTRODUCIÓN Á MITOLOXÍA.
- Antes de ler e contar mitos. Que debemos saber? As relacións do mito e a relixión. As dúas compoñentes da relixión e da mitoloxía grega.
-  Que vén sendo un mito? A definición da mitoloxía. Os Aedos e Homero. A evolución da mitoloxía e a súa relación coa Historia, Literatura, Plástica. Filosofía, Teatro.... Por que é orixinal a mitoloxía grega?

A COSMOGONÍA
- A Teogonía de Hesíodo e as Metamorfoses de Ovidio.
- Do Caos ao Cosmos. A primeira xeración de deuses gregos.
- Os Titáns: Cronos e Rea.



A FAMILIA DE LINGUAS INDOEUROPEAS.
- Definición e descuberta do indoeuropeo (o método comparativo). Expansión das tribos indoeuropeas por Europa e Asia dende o seu lugar de orixe. As distintas familias de linguas indoeuropeas e a súa evolución no continente europeo. O mapa actual de linguas de Europa (linguas indoeuropeas e non indoeuropeas do noso continente).

O MARABILLOSO INVENTO DAS LETRAS
- Dos Pictogramas e outros sistemas sen son aos xerogríficos (que xa se podían ler).
- Dos silabarios aos alfabetos.
- Os soportes das letras.
- Por que é tan importante a pedra da Rosetta nesta historia?
- Dende Fenicia a Grecia, e logo o seu paso a Roma. A evolución das nosas letras.
- O Alfabeto grego.
- Sócrates e a escritura.
- As letras sobre a pedra

mércores, 28 de setembro de 2016

Como imos traballar?


Como definirías ti a Cultura Clásica?
Dende as terras máis occidentais de Europa (Finis Terrae), desde a Fisterra  que acolle a pelegríns de todo o mundo que percorren camiños para chegaren á Compostela de hoxe partiremos nesa viaxe a través dos tempos e cara ás terras máis orientais na procura das raíces comúns que deron lugar ao pensamento europeo.

Pero, para chegar ás bases racionais do pensamento europeo e ao seu soporte documental escrito ao longo dos séculos da historia deste vello continente, se queremos facelo con fundamento, antes debemos pasar por un proceso de achegamento ás orixes que por forza se atopan na prehistoria, na palabra desprovista da letra, anterior á escrita, a da mitoloxía. Así entederemos a descuberta da literatura e a súa evolución dende o mito ao logos.

Aspiramos que un alumno/a de Cultura Clásica sexa un bo coñecedor da mitoloxía grecolatina, logo terá que escoitar, ler, coñecer e mesmo contar moitos mitos.
Tamén será un historiador curioso/a (a curiosidade é compañeira inseparable do saber) que partindo da nosa propia terra investigue outros territorios e que botando man da arqueoloxía descubra as bases da nosa cultura, a europea, comparando con sumo coidado os distintos elementos que van ir sumando e consolidando o que coñecemos como Europa e a cultura occidental.

A análise das sociedades e os conflitos que marcaron os fitos máis importantes da Antigüidade vainos permitir chegar a biografías de sorprendentes de homes e mulleres de distinta índole (algúns coñecidos, outros e outras non tanto)  que permitirán entender a configuración dese mundo tan complexo que imos abordar. E das sociedades e das persoas ocúpanse ramas do saber que van dende a filosofía ata a antropoloxía que tamén debemos incorporar neste amplo traballo.

A lingua como ferramenta que perpetúa no tempo os pensamentos, as ideas e os gustos estéticos dos nosos antepasados, tamén as súas paixóns e rancores, vai permitir vivir en primeiro plano algunhas das facetas do marabilloso mundo clásico. Filólogos e amantes da literatura son inevitablemente os alumnos/as desta materia.  E unha materia que tanto debe ao mundo das Letras tampouco pode esquecer o mundo das Ciencias, se non quere servir unha visión incompleta e falta de rigor.

Un alumno/a terá como obxectivo incorporar no seu haber ao final deste curso unha especie de dinamizador cultural ao descubrir, identificar e comprender, ademais de integrar eses coñecementos esenciais que o mundo greco-latino conforma como base ou modelo "clásico"da sociedade actual, continuadora, herdeira e debedora daquel pasado.

Este curso acompañaremos esta reflexión de modelos (a iso se refire o adxectivo "clásica") que foron fraguando gregos e romanos, cuxo eco procuraremos desvelar no medio deste ruido mediático que nos rodea, e con ese afán creativo que nos é propio aos homes e mulleres de hoxe para os que a Cultura Clásica será unha ferramenta inesquecible e insubstituible (magistra vitae).

 Para axudarnos neste camiño e complementar o labor e traballos pertinentes, ademais do noso blog "aula clásica", usaremos o libro de texto da editorial Anaya que aparece na ilustración.



PROXECTOS DO CURSO

 O Diario persoal de Cultura Clásica, un proxecto individual de cada alumno/a, unha "libreta" en formato dixital na que imos elaborando co noso labor diario: apuntamentos e cuestións que imos ir realizando día a día.  O profesor irá revisando e avaliando este traballo regularmente (vía correo electrónico). Vai ser un camiño de coñecemento propio, que permita entender a nosa relación co mundo clásico.
Por exemplo, imos saber a orixe e procedencia dos nosos nomes.
Outros exemplos serían coñecer mellor o espazo do mundo clásico (o noso mapa inicial) a gran familia lingüística do indoeuropeo e as linguas que falamos. ademais do marabilloso invento das letras,  os soportes da escritao alfabeto.

Para elaborar o teu diario podes e debes consultar tanto os enlaces no blog como o libro de texto (Unidade 1).

Proxectos de grupo: Traballos en grupo que haberá que ir presentando (a razón de un por mes, aproximadamente). Algúns destes traballos serán expostos na aula (como probas orais avaliables) normalmente acompañadas dunha presentación audiovisual. Tamén poderemos abordar proxectos grupais que inclúan o teatro, a banda deseñada ou outros formatos creativos que iremos concretando.

Probas escritas: Imos realizar probas ou exames sobre a materia que vaiamos dando.

Lecturas clásicas: Realizaremos  ao longo do curso toda unha serie de lecturas de textos clásicos ben de obras enteiras (normalmente dramáticas), pero tamén  textos parciais ou selectas e textos adaptados de autores gregos e latinos, tanto de carácter literario, como tamén filosóficos, científicos...

Olimpíadas Clásicas San Narciso 2016

luns, 19 de setembro de 2016

Dίκῃ δ᾽ ἴθυνε θέμιστας... "que a Xustiza encamiñe as túas decisións"

Benvidos ao curso 2016-17 e ao blog AULA CLÁSICA tras das vacacións e as probas de setembro. O lema deste curso será o da xusticia (iustitia, en latín) de aí o título que lle colocamos a esta primeira entrada do noso blog: Dίκῃ δ᾽ ἴθυνε θέμιστας... "que a Xustiza encamiñe as túas decisións", que é unha parte do verso 9 da obra de Hesíodo, Os traballos e os días un texto do século VI a. C. nos que emerxe esta deusa grega da Xustiza denominada DiKé.

Ben sabemos que poderíamos escoller outros lemas como estoutro en latín: IUSTITIA EST LAETITIA POPULI  "A xustixa é a ledicia do pobo" unha oración que emula unha fórmula habitual escrita en algunhas moedas da Idade Media. Gustábannos tamén certas citas, algunhas moi coñecidas, sobre a xustiza como, por exemplo esta de Cicerón: "Inter arma silent leges" ( "No medio das armas as leis calan") porque define moi ben varias das situacións que con frecuencia se produciron no Mundo Clásico greco-romano e que analizaremos a fondo neste curso. Seguro que, ao longo deste ano, iremos descubrindo e comentado xuntos outras moitas á vez que nos imos adentrando na materia, no espazo e na cultura que veu nacer o dereito e que mesmo presenta divindades inventoras do concepto ao que nos referimos, a Xustiza aparece representada como a deusa grega DIKÉ, a súa nai TEMIS ou a denominada ASTREA. A antiga Grecia ten que ser ineludiblemente o noso punto de partida nesta inevitable viaxe cara ao mundo clásico que imos realizar. Un espazo que alimenta mitos como o da deusa grega Diké.

 Diké é a primeira imaxe do curso como cabeceira do mesmo. Analicemos as seguintes imaxes relacionadas coa deusa. A imaxe romana dunha Diké que leva nunha man a espada e noutra unha balanza é coa que hoxe adoitamos representar á Xustiza, pero cunha venda tapándolle os ollos para indicar que é cega, imparcial ou igual para todos á hora de aplicar a lei (asociada habitualmente tamén como norma do dereito romano dura lex, sed lex).

 Mais é digno de mención o concepto máis antigo que aparece en imaxes de vaixelas gregas unha pacífica, onde Diké pousa a carón das súas irmás Eunomia e Eirene con atributos asociados a elementos agrarios e outra máis violenta onde loita e vence a Adicía, é dicir, á inxustiza. Nunha concepción do mundo dialéctico ( loita de contrarios) a xustiza é un dos conceptos que cobra maior vigor e será visto axiña como unha cualidade propia dos deuses, asociada a un dos principais da mitoloxía grega como é Zeus. Pero non adiantemos acontecementos, estamos falando xa de mitoloxía e como diría Robert Graves "un estudo da mitoloxía grega debería comezar cunha análise dos sistemas político e relixiosos que prevalecían en Europa". Así que cara a Antigüidade máis remota nos encamiñaremos de contado para realizar unha introdución á mitoloxía como é debido e preguntarmos que é un mito?

As tres Horas: Eunomía, Diké e Eirene.
Diké loitando contra Adicia

domingo, 26 de xuño de 2016

Probas modelo para preparar a proba de setembro

Colocamos a continuación varias probas realizadas durante o curso que serven de modelo para a que se vai realizar en setembro:

1ª Avaliación:

1-      Realiza un debuxo do mapa de Mediterráneo estudado  no que aparezan: península Ibérica, de Italia e Grecia, Turquía e a costa onde está Siria e Israel. Non esquezas o norte de África e algunha das illas máis importantes.
2-      Escribe o alfabeto grego en maiúsculas e minúsculas.
3-      Como definirías a Cultura Clásica? Os nomes da clase que orixe etimolóxica teñen? A que se debe?
4-      Que é un mito? Que tipo de relatos consideramos hoxe mitos? O mito é relixión ou  historia? Razoa a resposta.
5-      Quen son os aedos? Que sabes de Homero? Que relación ten o mito coa literatura?
6-       Explica cal foi o proceso que seguiu a Humanidade para lograr inventar o alfabeto.
7-      Define o indoeuropeo. Cales son as cinco familias lingüísticas máis grandes do mundo?
8-      Sócrates e a escritura: “...Cando chegaron ao das letras, dixo Theuth:-Este coñecemento,oh rei, fará máis sabios aos exipcios e de máis memoria, pois se inventou como un fármaco da memoria e da sabedoría.
 Pero el respondeu: -Oh artificioso Theuth! A uns  élles dado crear arte, a outros xulgar que dano ou proveito aporta aos que pretenden facer uso dela.  E agora ti, precisamente, pai que es das letras, por apego a elas,  atribúelles poderes contrarios aos que teñen. Porque é obvio o que producirán nas almas de quen as aprendan, ao descoidar a memoria, xa que, fiándose do escrito, chegarán ao recordo desde fóra, a través de signos alleos, non desde dentro, desde eles mesmos e por si mesmos. Non é, pois, un fármaco da memoria o que atopaches, senon un simple recordatorio.  Aparencia de sabedoría é o que ensinas  aos teus alumnos, que non verdade. Porque tras escoitar moitas cousas sen aprendelas, parecerá que teñen moitos coñecementos, sendo, ao contrario, na maioría dos casos...”
Que postura defendía o famoso filósofo grego acerca do invento das letras?  Cal é a túa opinión sobre a opinión de Sócrates? Argumenta debidamente a túa resposta.
A partir das ilustracións explica o sincretismo ou fusión que presenta a mitoloxía grega.  

2ª Avaliación:



1-XEOGRAFÍA: Coloca no mapa os números:     1.Cnossos, 2-Troia, 3-Micenas, 4-Esparta, 5.PELOPONESO,  6- MAR EXEO, 7-CÍCLADAS 8-Illa de Tera, 9- Atenas e marca con frechas: 10- Invasións aqueas, 11-Invasións dorias  e 12-Fuxida dos Aqueos.
2-HISTORIA:  Que sabes do nacemento, características, evolución e destrucción da civilización minoica?
3-Que sabes do nacemento, características, evolución e destrucción da civilización micénica?
4-LINGUAS: Que son o lineal A e o lineal B?
5-MITOS:  Narra brevemente: Teseo e o Minotauro. Dédalo e Ícaro.
6- Narra brevemente: O segredo de Prometeo e a voda de Tetis e Peleo.
7-  Que pasou con Europa, a princesa fenicia?         Como naceron Aquiles, Paris e Helena?.
8-LENDO AOS CLÁSICOS:  Explica o mito dos andróxinos que conta Platón.
9-DE ONTE A HOXE:  Quen era Asterión? Que visión ofrece Borges deste personaxe?  El fala do “Palacio de las hachas” A que mito fai referencia? Quen inventou este mito? Razoa as respostas.

10-ARS LONGA: Numera, identifica e comenta o contido das seguintes ilustracións.

3ª Avaliación: 


1-      A xeografía da Ilíada de Homero:  a-EXEO,  b-ÍTACA, c-Cnossos, d-Troia,  e-Micenas f- Esparta, g-Pilos, h-HITITAS
2-       Que é a Épica? Que sabes de Homero
3-      Que descubrimentos fixo H. Schliemann?
Que sabemos polas excavacions, Blegen e as máis recentes dos anos 90?
Que nos transmiten os textos en lineal b e dos hititas?
4-      ILÍADA.Cales  son as razóns históricas e mitolóxicas da guerra de Troia? Como aparecen  na película TROIA?
5-       TEXTOS: A  Ilíada comeza  no _____ ano do _________ de Troia.   Quen son  Criseida e Briseida? Explica cal é o tema central?
 Despois de ler o texto, identifica quen interven, a que momento corresponde:    Posto que Febo Apolo me quita a Criseida, encamiñándome eu mesmo a túa tenda, levareime a Briseida, a de fermosas meixelas, a túa recompensa, para que saibas canto máis poderoso son.....Tal dixo. Perturbouse o Pélida, e dentro do veludo peito o seu corazón discorreu dúas cousas: ou, botando a man á aguda espada que levaba, abrirse paso e matar ao Atrida, ou calmar a súa cólera e reprimir o seu furor. Mentres tales pensamentos revolvía na súa mente e no seu corazón e sacaba a gran espada, veu Atenea do ceo: enviouna Hera, a deusa dos níveos brazos, que amaba cordialmente a entrambos e por eles se preocupaba. Púxose detrás del Pélida e tiroulle da blonda cabeleira, aparecéndose a el tan só; dos demais, ninguén a vía.

6-      Lembra cinco personaxes gregos e cinco troianos. Que deuses apoian a Troia e cales a Grecia. Como remata a Ilíada de Homero?
7-      VIII-VERDADEIRO OU FALSO : Homero ou  a mitoloxía non o contan así:
Menelao morre tras do combate con Paris:
Paris foxe de Menelao  envolto nunha néboa grazas a Afrodita:
Patroclo combatía con Héitor coa armadura encargada por Tetis a Hefesto:
Apolo ataca as concavas naves do campamento grego e envíalles unha peste,
Agamenón morre na toma de Troia:
Hécuba era a esposa de Príamo:
Casandra anunciou os perigos que traerían para Troia Paris e o cabalo dos gregos.
Andrómaca, muller de Heitor, vai escapar de Troia con Helena.
Eneas vai ser case que o único heroe troiano que escapa da matanza de Troia.
Aquiles estaba dentro do cabalo de Troia.
8-      Sobre a morte de Aquiles,  a versión do cine sitúao dentro de Troia, que hai de certo? Como morre Paris?
9-      O cabalo de Troia que sabemos del pola mitoloxía e pola arqueoloxía?
10-   Cal vai ser o motivo do retraso do regreso de Odiseo? Comenta as ilustracións:



3ª Avaliación




mércores, 22 de xuño de 2016

Olimpíadas Clásicas San Narciso 2016


Baixo un sol de verán levamos a cabo unha nova edición das Olimpíadas Clássicas San Narciso iremos subindo imaxes e información a modo de reportaxe sobre a experiencia que vivimos en primeiro plano os alumnos/as de Cultura Clásica.

sábado, 21 de maio de 2016

TEMAS E CUESTIONARIO SOBRE AS OLIMPÍADAS

Xa sabedes que con motivo das Olimpíadas Clásicas do San Narciso 2016, en primeiro lugar, debemos abordar o asunto de vestir coma gregos/as.

OS DISTINTOS TEMAS QUE IMOS TOCAR:

- Localización no espazo e no tempo.
1) Olimpia no mundo e na historia.
2) Cómo era Olimpia.
3) Orixe mitolóxica dos xogos.
4) Xogos na honra de Zeus.
5) A muller e as Olimpíadas.


- Probas das Olimpíadas antigas.
6) Organización dos Xogos.
7) Probas pedestres.
8) O pentatlón e a loita.
9) Probas hípicas.

- Significado dos Xogos de Olimpia.
10) O deporte na educación dos gregos: o ximnasio.
11) Agón e Niké: O sentido da competición e da vitoria.
12) O espido símbolo da procura da verdade sobre o ser grego.
13) Outros xogos nas cidades-estado helenas.
14) A decadencia dos de Olimpia.

O NOSO LIBRO DE TEXTO E AS OLIMPÍADAS
 No noso libro de texto podemos consultar aspectos para elaborar os nosos traballos sobre as Olímpíadas. Entre paréntese aparecen os temas dos que podes:
1) Olimpia no mundo e na historia. ( tema 2 páx. 30-31, tema 9 páx. 128-133,138-139)
2) Cómo era Olimpia (tema 9 páx. 128-133,138-139)
3) Orixes mitolóxicas dos xogos (tema 9 páx. 128-133,138-139, tema 10 páx.152)
4) Xogos na honra de Zeus (tema 9 páx. 128-133,138-139, tema 10 páx.152, tema 8 páx. 116-118) 
5) A muller e as Olimpíadas (tema 5 páx. 76, tema 6 páx.86-87,tema 9 páx. 128-133,138-139)

- Probas das Olimpíadas antigas.
6) Organización dos Xogos (tema 9 páx. 128-133,138-139, tema 7 pa´x. 100-102)
7) Probas pedestres (tema 9 páx. 128-133,138-139)
8) O pentatlón e a loita (tema 9 páx. 128-133,138-139)
9) Probas hípicas (tema 9 páx. 128-133,138-139)

- Significado dos Xogos de Olimpia.
10) O deporte na educación dos gregos: o ximnasio.(Tema 6 páx.86-87, tema 9 páx. 128-133,138-139, tema 7 páx 102-105)
11) Agón e Niké: O sentido da competición e da vitoria (tema 9 páx. 128-133,138-139).
12) O espido símbolo da procura da verdade sobre o ser grego (tema 10 páx. 144-147, tema 7 páx. 106,tema 9 páx. 128-133,138-139)
13) Outros xogos nas cidades-estado helenas (tema 9 páx. 128-133,138-139)
14) A decadencia dos de Olimpia(tema 9 páx. 128-133,138-139)

CUESTIONARIO BÁSICO:
I- OLIMPIA: A CARREIRA DO HOME GREGO POR COÑECERSE    
Fai un mapa do Mediterráneo e achegándote a Grecia, localiza Olimpia e a península do Peloponeso.
-  O deporte tal e como o entendemos é un invento grego porque:
a)
b)
II- A GRECIA ANTIGA, O BERCE DO ESPÍRITO OLÍMPICO.
-              Cal dos aportes creativos destacarías como a máis peculiar das actividades da Antiga Grecia?
-              En que época nacen e se desenvolven os Xogos Olímpicos? ( Escolle unha)
a)            Na etapa anterior á chegada dos pobos indoeuropeos que falan grego.
b)           Na época que florecen as polis e o dominio comercial grego por mar.
c)            Na época da conquista dos romanos de Grecia.
III- ORIXES MITOLÓXICAS DOS XOGOS.
-Quen era Pélope, e que pasou con Hipodamia? Por que din que fundaron uns xogos en Olimpia?
-Quen é o fundador máis popular dos Xogos olímpicos e que plantou a carón do Santuario?
IV- A ORGANIZACIÓN DAS OLIMPÍADAS.
-              Quen organizaba os xogos e a cada canto se realizaban?
-              Que era a Tregua Sagrada?
V- XOGOS NA HONRA DE ZEUS OLÍMPICO.
-              Por que se di que as Olimpíadas teñen carácter relixioso.
-              Quen foi o autor da gran estatua Zeus quen anteriormente en Atenas fixera unha de Atenea.
VI-ESPAZOS NA OLIMPIA DOS XOGOS
-              Que é o Altis?
-              Cal era o nome e os símbolos cos que se identifica ao deus máis importante de Olimpia?
-              Onde se realizaban as probas deportivas de Olimpia?
VII- AS PROBAS GIMNÁSTICAS I:
-Onde se realizaban as carreiras pedestres?
-Que tipos de carreiras a pé había en Olimpia?
- Que diferenza atopas coas que se levan acabo hoxe en día?
VIII-AS PROBAS GIMNÁSTICAS II:
-Que diferenza atopas entre o salto de lonxitude de hoxe e o que se practicaba na Antiga Grecia?
-Que significa a palabra grega “discóbolo”
IX- AS PROBAS HÍPICAS
-Que tipo de probas se realizaban no hipódromo?
- Sabes que as coroas de vencedores destas probas non eran para o xinete, si para os donos do cabalos por que?
a)Porque os xuíces olímpicos eran moi inxustos.
b)Porque os xinetes morrían todos nestas competicións tan duras.
c)Porque era un deporte aristocrático e só os ricos podían pagar unha cabalería.
X – A MULLER NAS OLIMPÍADAS
-Por que non competían as mulleres nas probas das Olimpíadas. Busca un motivo:
a) Si, había competicións femininas, pero non eran na honra de Zeus.
b) Porque tiñan menos preparación física.
c) Porque había homes espidos no estadio.
A quen estaban dedicadas as probas femininas máis antigas, posible orixe dos Xogos en Olimpia.
a)            Estaban dedicadas aos deuses do mal.
b)           Eran probas rituais dedicadas á Deusa Nai, divindade mediterránea da fecundidade dos campos.
c)            Estaban dedicadas a deusa do amor.
XI- O ESPIDO NAS COMPETICIÓNS.
-Por que corrían espidos os gregos:
a)            Para demostrar que eran iguais uns aos outros.
b)           Porque pensaban que a perfección do corpo era unha manifestación do poder dos deuses.
c)            Porque competían máis cómodos ao non haber mulleres no estadio.
XII-AGÓN(COMPETICIÓN) E NIKÉ ( VICTORIA).
-Por qué os gregos tiñan ese gusto pola competición:
a)            Polo seu egoísmo.
b)           Por unha demostración aristocrática de valor e o seu afán de superación.
c)            Por que gañaban moito diñeiro nos premios.
-Cales eran os premios nunha Olimpíada:
XIII-O XIMNASIO E A VIDA DOS ATLETAS.
-              En cada cidade estado grega non podía faltar un ximnasio, por que se chama así:
-              Para que  empregaban os atletas o aceite?.
XIV- OS OUTROS XOGOS PANHELÉNICOS.
-              Que significa “panhelénicos”
-              Cales eran os outros xogos e a que deus se dedicaban (Verdadeiro ou falso L)
Nemeos: Poseidón
Pitios:   Heracles, fillo de Zeus
Istmicos: Apolo

XV- DECADENCIA DOS XOGOS
-              Cal cres ti que poden ser dúas causas da decadencia dos xogos:
a) Perda do espírito olímpico ao evolucionar  o deporte cara á profesionalización dos atletas.
b) Pola presión dos emperadores cristiáns que fan destruír o templo de Zeus.

c) Porque os turcos roubaron a estatua de Zeus Olímpico.