Nunca, ata o de agora, comezara o curso no día de San Miguel, o patrón dos mariñeiros de Marín. Unha antiga danza recuperada recentemente sitúase no centro das celebracións que este ano debido á pandemia non vai poder bailarse.
A materia Cultura Clásica está pensada para descubrir unha parte do noso patrimonio, un tesouro que debemos aprender a desenterrar, non con pico e pa, pero si con outras ferramentas. Esta asignatura servirá para afondar nas raíces culturais e identitarias da nosa cultura logo vai emprender constantes viaxes de ida e volta a través da historia, longas viaxes no tempo que nos levarán a culturas e linguas en orixe distantes que, dalgún xeito, chegaron e deixaron pegada na nosa terra enriquecendo a nosa personalidade cultural. Viaxes tamén polas mestas néboas dos mitos para explicarmos dun xeito emocional quen somos como persoas e como pobo, esa responsabilidade de coñecérmonos a nós mesmos en cada unha das facetas do ser que asumimos dende a óptica particular das raíces culturais europeas que nos levan a Grecia e a Roma, si, pero á vez atracan nos peiraos máis antigos de noso, no mundo das primeiras culturas da nosa terra na Antigüidade.
Comezamos logo a travesía dende o local na procura das claves universais que conforman a nosa orixinalidade. Faremos unha pequena homenaxe á tradicional festa marinense e tomamos unha especie de lenda para arrincar o curso e navegar polo mar cara ás terras do Mediterráneo de onde de vello viñan fenicios ou cartaxineses, gregos e romanos con mercadorías ata este extremo no medio do mar ou, dito en latín,... in periculo maris, unha metáfora do percorrido desta materia ao longo do curso, que esixirá emprender constantes viaxes como a que traemos hoxe aquí.
 |
Un dos antigos portos fenicios localizados na costa galega.
|
IN PERICULO MARIS... Seica un bispo de Braga ao rematar a Antigüidade, nos albores do que hoxe chamamos Idade Media, procurou agocho na illa de Tambo fuxindo dos seus perseguidores e certo día apareceulle o Arcanxel San Miguel quen lle ordena levantar unha igrexa na illa sendo o propio San Miguel o que conduciu aos obreiros do mosteiro á descuberta agraciada dun manancial de auga doce en Tambo. A capela construída tiña unha advocación curiosa: AD SANCTUM MICHAEL ARCHANGELUM IN PERICULO MARIS, que quere dicir: "A San Miguel Arcanxo no perigo do mar (nun lugar perigoso por estar rodeado de mar)". E disque foi referente de culto cristiá por centos de anos, pero andando os séculos a Illa foi asaltada e arrasada polo famoso pirata Drake en 1589. A pesar de todo aínda hoxe se conservan as ruínas da capela incendiada e a súa fonte.
Pois ben, sería daquela cando os mariñeiros marinenes devotos do Arcanxo decidiron trasladar á terra o culto a San Miguel e así, pouco tempo despois, hai constancia histórica da realización da Danza de espadas pola documentación conservada do século XVII. Logo viran tempos de gremios e desputas polo mar de Marín entre a Mitra compostelá que manexaba os fíos dende Pontevedra co seu Gremio de Mareantes e o Mosteiro de Oseira, que tiña un Priorato en terra, no casco histórico de Marín, que non quería perder dereitos sobre a pesca dunha ría moi rica e produtiva.
 |
Illa de Tambo
|
Postos a elucubrar sobre a presenza de San Miguel nestas terras, esta claro que na illa de Tambo atopámonos cun lugar sagrado anterior ao cristianismo. Hai quen di que a Illa naceu grazas a Apolo, un deus grego, que botou no medio do mar o concho dunha tartaruga, outros prefren ver na etimoloxía do nome polo que se coñece a illa o eco dun valeroso guerreiro troiano fillo de Telamón, chamado Teucro, que fundara Pontevedra. Pero se lle facemos caso ao erudito Padre Sarmiento, o nome de Tambo é deformación de Tombo ou túmulo (sabemos da existencia dun castro en Tambo) e un estudoso historiador, García de la Riega conta que a tradición fala dun altar pagán dedicado tal vez, iso aventura, a Tameóbrigo de onde procedería a denominación actual da illa. É un pouco cedo para afondar neste tipo de cousas, volvamos a San Miguel.
San Miguel seica aparecéuselle ás xentes de Europa en Apulia, tanto no Monte Gargano perto da costa italiana, como na propia Roma, e curiosamente en dous territorios máis situados nas costas da Fin do Mundo ou Fisterras da época: na Bretaña francesa e en Galicia, na Illa de Tambo. Todas, agás a de Roma, aparicións na costa e relacionadas con navegantes como sinala sabiamente José Torres no seu libriño Pequena Historia de Marín.Tamén é curioso que o deus grego das viaxes e o comercio, Hermes / Mercurio teña unha gran semellanza con San Miguel. Ambos teñen ás e usan a espada contra o mal e/ou unha balanza para pesar as almas dos homes antes da súa viaxe ao mundo dos mortos.
 |
San Miguel coa balanza e mantendo aos pés ao demo
|
 |
San Miguel e o demo pesando as almas.
|
 |
Hermes pesando as almas
|
 |
| Hermes ou Mercurio conducindo as almas ao mundo dos mortos |
CUESTIONARIO
1- Cal é a orixe do culto a San Miguel en Marín. Resume coas túas palabras a súa historia.
2- Podería ser que o culto a San Miguel sexa de orixe precristiá? Por que?
3- Busca o significado pda palabra composta psicopompo, fíxate na súa orixe e o que significa. Que relación lle atopas co que lemos sobre San Miguel?
4- Logo do visto e do falado, que responsabilidade cres que debes asumir ti á hora de cursar Cultura Clásica?
Ningún comentario:
Publicar un comentario