TEMAS E CUESTIONARIO SOBRE AS OLIMPÍADAS

Xa sabedes que con motivo das Olimpíadas Clásicas do San Narciso 2016, en primeiro lugar, debemos abordar o asunto de vestir coma gregos/as.

OS DISTINTOS TEMAS QUE IMOS TOCAR:

- Localización no espazo e no tempo.

1) Olimpia no mundo e na historia.

2) Cómo era Olimpia.

3) Orixe mitolóxica dos xogos.

4) Xogos na honra de Zeus.

5) A muller e as Olimpíadas.

- Probas das Olimpíadas antigas.

6) Organización dos Xogos.

7) Probas pedestres.

8) O pentatlón e a loita.

9) Probas hípicas.

- Significado dos Xogos de Olimpia.

10) O deporte na educación dos gregos: o ximnasio.

11) Agón e Niké: O sentido da competición e da vitoria.

12) O espido símbolo da procura da verdade sobre o ser grego.

13) Outros xogos nas cidades-estado helenas.

14) A decadencia dos de Olimpia.

O NOSO LIBRO DE TEXTO E AS OLIMPÍADAS

 No noso libro de texto podemos consultar aspectos para elaborar os nosos traballos sobre as Olímpíadas. Entre paréntese aparecen os temas dos que podes:

1) Olimpia no mundo e na historia. ( tema 2 páx. 30-31, tema 9 páx. 128-133,138-139)

2) Cómo era Olimpia (tema 9 páx. 128-133,138-139)

3) Orixes mitolóxicas dos xogos (tema 9 páx. 128-133,138-139, tema 10 páx.152)

4) Xogos na honra de Zeus (tema 9 páx. 128-133,138-139, tema 10 páx.152, tema 8 páx. 116-118) 

5) A muller e as Olimpíadas (tema 5 páx. 76, tema 6 páx.86-87,tema 9 páx. 128-133,138-139)

- Probas das Olimpíadas antigas.

6) Organización dos Xogos (tema 9 páx. 128-133,138-139, tema 7 pa´x. 100-102)

7) Probas pedestres (tema 9 páx. 128-133,138-139)

8) O pentatlón e a loita (tema 9 páx. 128-133,138-139)

9) Probas hípicas (tema 9 páx. 128-133,138-139)

- Significado dos Xogos de Olimpia.

10) O deporte na educación dos gregos: o ximnasio.(Tema 6 páx.86-87, tema 9 páx. 128-133,138-139, tema 7 páx 102-105)

11) Agón e Niké: O sentido da competición e da vitoria (tema 9 páx. 128-133,138-139).

12) O espido símbolo da procura da verdade sobre o ser grego (tema 10 páx. 144-147, tema 7 páx. 106,tema 9 páx. 128-133,138-139)

13) Outros xogos nas cidades-estado helenas (tema 9 páx. 128-133,138-139)
14) A decadencia dos de Olimpia(tema 9 páx. 128-133,138-139)

CUESTIONARIO BÁSICO:

I- OLIMPIA: A CARREIRA DO HOME GREGO POR COÑECERSE    

Fai un mapa do Mediterráneo e achegándote a Grecia, localiza Olimpia e a península do Peloponeso.

-  O deporte tal e como o entendemos é un invento grego porque:

a)

b)

II- A GRECIA ANTIGA, O BERCE DO ESPÍRITO OLÍMPICO.

-              Cal dos aportes creativos destacarías como a máis peculiar das actividades da Antiga Grecia?

-              En que época nacen e se desenvolven os Xogos Olímpicos? ( Escolle unha)

a)            Na etapa anterior á chegada dos pobos indoeuropeos que falan grego.

b)           Na época que florecen as polis e o dominio comercial grego por mar.

c)            Na época da conquista dos romanos de Grecia.

III- ORIXES MITOLÓXICAS DOS XOGOS.

-Quen era Pélope, e que pasou con Hipodamia? Por que din que fundaron uns xogos en Olimpia?

-Quen é o fundador máis popular dos Xogos olímpicos e que plantou a carón do Santuario?

IV- A ORGANIZACIÓN DAS OLIMPÍADAS.

-              Quen organizaba os xogos e a cada canto se realizaban?

-              Que era a Tregua Sagrada?

V- XOGOS NA HONRA DE ZEUS OLÍMPICO.

-              Por que se di que as Olimpíadas teñen carácter relixioso.

-              Quen foi o autor da gran estatua Zeus quen anteriormente en Atenas fixera unha de Atenea.

VI-ESPAZOS NA OLIMPIA DOS XOGOS

-              Que é o Altis?

-              Cal era o nome e os símbolos cos que se identifica ao deus máis importante de Olimpia?

-              Onde se realizaban as probas deportivas de Olimpia?

VII- AS PROBAS GIMNÁSTICAS I:

-Onde se realizaban as carreiras pedestres?

-Que tipos de carreiras a pé había en Olimpia?

- Que diferenza atopas coas que se levan acabo hoxe en día?

VIII-AS PROBAS GIMNÁSTICAS II:

-Que diferenza atopas entre o salto de lonxitude de hoxe e o que se practicaba na Antiga Grecia?

-Que significa a palabra grega “discóbolo”

IX- AS PROBAS HÍPICAS

-Que tipo de probas se realizaban no hipódromo?

- Sabes que as coroas de vencedores destas probas non eran para o xinete, si para os donos do cabalos por que?

a)Porque os xuíces olímpicos eran moi inxustos.

b)Porque os xinetes morrían todos nestas competicións tan duras.

c)Porque era un deporte aristocrático e só os ricos podían pagar unha cabalería.

X – A MULLER NAS OLIMPÍADAS

-Por que non competían as mulleres nas probas das Olimpíadas. Busca un motivo:

a) Si, había competicións femininas, pero non eran na honra de Zeus.

b) Porque tiñan menos preparación física.

c) Porque había homes espidos no estadio.

A quen estaban dedicadas as probas femininas máis antigas, posible orixe dos Xogos en Olimpia.

a)            Estaban dedicadas aos deuses do mal.

b)           Eran probas rituais dedicadas á Deusa Nai, divindade mediterránea da fecundidade dos campos.

c)            Estaban dedicadas a deusa do amor.

XI- O ESPIDO NAS COMPETICIÓNS.

-Por que corrían espidos os gregos:

a)            Para demostrar que eran iguais uns aos outros.

b)           Porque pensaban que a perfección do corpo era unha manifestación do poder dos deuses.

c)            Porque competían máis cómodos ao non haber mulleres no estadio.

XII-AGÓN(COMPETICIÓN) E NIKÉ ( VICTORIA).

-Por qué os gregos tiñan ese gusto pola competición:

a)            Polo seu egoísmo.

b)           Por unha demostración aristocrática de valor e o seu afán de superación.

c)            Por que gañaban moito diñeiro nos premios.

-Cales eran os premios nunha Olimpíada:

XIII-O XIMNASIO E A VIDA DOS ATLETAS.

-              En cada cidade estado grega non podía faltar un ximnasio, por que se chama así:

-              Para que  empregaban os atletas o aceite?.

XIV- OS OUTROS XOGOS PANHELÉNICOS.

-              Que significa “panhelénicos”

-              Cales eran os outros xogos e a que deus se dedicaban (Verdadeiro ou falso L)

Nemeos: Poseidón

Pitios:   Heracles, fillo de Zeus

Istmicos: Apolo

XV- DECADENCIA DOS XOGOS

-              Cal cres ti que poden ser dúas causas da decadencia dos xogos:

a) Perda do espírito olímpico ao evolucionar  o deporte cara á profesionalización dos atletas.

b) Pola presión dos emperadores cristiáns que fan destruír o templo de Zeus.

c) Porque os turcos roubaron a estatua de Zeus Olímpico.

A DECADENCIA DOS XOGOS EN OLIMPIA

OS MACEDONIOS E O PERÍODO HELENÍSTICO

Tras grandes períodos de apoxeo sitúase nos s.VIII ao V a.C o declinar da sociedade grega, a partir do período helenístico IV a.C. comeza a decadencia. Aínda que os poderosos reis macedonios Filipo II e Alexandro Magno edificaron en Olimpia o Filipeo e axudaron ao Santuario e aos xogos. Houbo ocasións en que a tregua sagrada non foi respeitada (ano 388 a.C.), varios son os casos de violación das normas deportivas. Outro signo da profesionalización das probas atléticas foi a construción dun novo estadio fóra do Altis. Todo evidencia a perda de relevancia do seu carácter relixioso e a tendencia dos gobernantes a utilizar o enclave sagrado como manifestación das súas ambicións. O esplendor dos Xogos foise apagando trala morte de Alexandro Magno.

GRECIA E OS XOGOS BAIXO O PODER DE ROMA

Grecia foi sometida polos romanos a partir do 146 a. C. e foilles recoñecido o dereito de participar nos Xogos Olímpicos aos cidadáns romanos e a cada vez máis nacionalidades non gregas, pero os xogos seguiron facéndose cun carácter internacional. de todos os países do Imperio Romano chegaban a Olimpia.

Unha gran insolencia foi a de Sila que saqueou o Santuario de Olimpia e festexou a súa victoria sobre os Mitríades obrigando aos atletas a competir na Olimpíada 175 ª en Roma (80 a.C.), transladando alí as Olimpíadas. Coa chegada dos emperadores volveuse a mirada cara a Olimpia. Octavio Augusto reconstruíu o santuario.

Na época do emperador filohelénico Adriano, o santuario renaceu de novo. Pero dende o s.III d.C. o seu brillo comezaa declinar coa introdución de elementos cruentos, amigos os romanos da violencia. A figura romana do gladiador pouco tiña xa que ver co antigo atleta da Grecia arcaica de orixe aristocrática, o atleta romano podería ser un escravo adestrado expresamente polo seu amo, que era ademais co nome que competía como atleta.

NERÓN NOS XOGOS OLÍMPICOS

 O emperador Nerón era aficionado ás carreiras de cuádrigas e certames poéticos, musicais e teatrais. Organizou e engadiu outras competicións buscando a súa autoexaltación en Olimpia. Retrasou dous anos os Xogos Olímpicos para poder estar neles e guiou un carro tirado por dez cabalos, pero non puido dominalo e desistiu antes de rematar a carreira. Ao seu regreso de Grecia entrou en Nápoles, Ancio, Albano e Roma, emulando aos vencedores de Olimpia antigos nunha carroza tirada por cabalos brancos a través dunha brecha aberta nas murallas. Vestía un traxe púrpura e levaba na cabeza a coroa olímpica.

O FINAL DOS XOGOS

Os Xogos Olímpicos achéganse ao seu fin no momento en que se deixan de inscribir aos vencedores no ano 267 d.C. Axiña veu a prohibición das Olimpíadas tras a celebración da 293ª Olimpíada (393 de. C.).  No 394 d.C. Teodosio o Grande decretaba a prohibición ao proclamarse a relixión cristiá como oficial no Imperio e, ao ano seguinte, a estatua de Zeus de ouro e marfil foi levada a Constantinopla. As competicións olímpicas duraran 1168 longos anos. Olimpia terminou despoboándose e medrar a vexetación cubrindo paseniño as súas saqueadas ruínas.

Sobre os restos do Santuario ensañouse o afán destrutor do fanatismo cristián (no ano 426 d.C. ordenouse queimar) e uns terribles terremotos completaron a destrución. Os desprendementos da colina de Crono e as inundacións dos ríos Álfeo e Cladeo cubrírona de terra facendo desaparecer as ruínas. Co paso do tempo Olimpia cambiou mesmo de nome, primeiro Servíana e logo Antilalo.

O DECLIVE INEVITABLE

O factor principal do declive foi a desaparición paulatina do vinculo relixión – deporte, pero tamén os honores sociais e as prestacións económicas das que gozaban os gañadores. A institución recibiu o golpe mais duro polo comportamento humillante de emperadores como Nerón.

AS EXCAVACIÓNS

En 1829 realizáronse algunhas excavacións no templo de Zeus e na Igrexa Bizantina. Os achados consérvanse no Museo do Louvre. Nas primeiras excavacións atopáronse os edificios do Santuario, estatuas, moedas, inscricións, obxectos de barro, de ouro e de bronce. As excavacións continuaron, así coma reconstrucións da Cripta e do templo de Hera. De 1958 a 1961 rematáronse as excavacións que dan lugar ao actual Museo de Olimpia. As últimas calas arqueolóxicas descubriron a pervivencia dos Xogos durante un cento de anos máis despois da prohibición oficial do culto a Zeus.

OS OUTROS XOGOS NA ANTIGA GRECIA .

OS OUTROS XOGOS NA ANTIGA GRECIA .

O carácter panhelénico dos xogos.

Os xogos de Olimpia foron os máis importantes, pero non foron os primeiros realizados en territorio heleno, tampouco eran os únicos. Cada cidade tiña os seus propios xogos que se celebraban en todas as rexións colonizadas polos gregos ao longo do Mediterráneo. O espíritu competitivo era unha das características da cidadanía da polis da Grecia arcaica, signo distintivo da aristocracia e un tanto elitista. Ademáis dos Olímpicos só había outros tres grandes xogos de carácter Panhelénico, é dicir, que convocaran a todos os gregos: os Píticos, os Istmicos e os Nemeos.

As especialidades deportivas compúñanse de tres grandes tipos de competicións : ecuestres, atléticas e musicais. Pero nestes xogos houbo tamén competicións teatrais, o teatro era outro dos elementos culturais máis representativos da civilización grega que curiosamente non parece estar presente en Olimpia.

OS PITIOS EN DELFOS

Naceron no 582 a.C. aínda que se dicía foran fundados polo deus Apolo en lembranza da matanza da serpe Pitón. Eran celebrados a cada catro anos no ano anterior ao olímpico. Os vencedores obtiñan unha coroa de loureiro, árbore do deus da lira. Por iso nun primeiro momento só se celebraron concursos de música e canto, peor axiña engadironse probas atléticas e hípicas.

OS ÍSTMICOS EN CORINTO

Realizáronse a cada catro anos dende o 582 a.C. os xogos ístmicos en Corinto adicados a Poseidón. A súa fundación atribuíaselle a Teseo. Os vencedores das probas nas que se incluían, ademáis das usuais, as naúticas era unha coroa de pino.

OS NEMEOS

Celebráronse por vez primeira no ano 576 a.C. en Nemea (na rexiónn do Peloponeso da Argólide), que en conmemoración da victoria de Heracles sobre un temible león e en honra do seu pai Zeus. Celebrábanse tamén nos veráns no segundo e cuarto ano de cada período olímpico. Os vencedores dos concursos atléticos, hípicos ou artísticos recibían unha coroa de mirto ou apio silvestre.

AS PANATENAICAS DE ATENAS

En honra de Atenas, deusa que dá nome a cidade foron fundadas porlo tirano Pisístrato no 568 a.C. e potenciadas co goberno democrático de Pericles un século despois. Fastuosas procesións e premios en metálico nas carreiras no estadio, ademáis das carreiras de cuadrigas e de fachos fan especialmente significativas ditas celebracións.

Outros Xogos de carácter máis local, pero de gran repercusión tiñan lugar en Epidauro, Megara, Platea, Exina e Atenas.

UNHA ANÉCDOTA DOS HIPÓDROMOS

Taráxipo, deus que espanta aos cabalos cuxo altar estaba no hipódromo xunto a nisa oriental que había en Olimpia daba máis temor que os de Istmia ou Nemea, que pode ser un epíteto de Poseidón Hipio. En Delfos no ano 462 aC. correron 41 carros dos que só un chegou a meta, o do rei de Cilene.

Curiosa entrada sobre a lampadadromía para saber máis

AGÓN E NIKÉ

O ESPÍRITU COMPETITIVO, LUCTOR ET EMERGO

O espíritu do agón, o gusto pola superación levaba a competir pola gloria que conlevaba,

primeiro un esforzo e mellora das capacidades propias, e pode chegar á victoria que será o orgullo a demostración palpabel do valor para a familia e a polis. Nas últimas olimpíadas pouco importaba xa o lugar de nacemento dos que competían. Atendíase máis ao virtuosismo dun atleta profesional. A gloria da victoria, xa non era tal, quedara orfa en valores e por iso os xogos entrarían en crise. O grego non competía por diñeiro senon polo espíritu de superación, achegarse á perfección corporal que nos mellores momentos das Olimpíadas tamén se sinte como espiritual, por iso o deporte é tamén un ritual relixioso e sagrado de achegarse aos deuses, seres vertebradores da natureza perfecta. Tamén por iso na festa é onde mellor se manifesta este espíritu de superación.

A VITORIA (NIKÉ).

A vitoria non é máis que unha constatación cun alto valor simbólico dese espíritu de superación e das dimensións relixiosas e políticas que os Xogos Olímpicos encerran. Unha coroa de oliveira e a gloria de ser recordado por todos os gregos, gloria compartida pola linaxe e a polis do vencedor. Moitos vencedores son recibidos polos seus concidadáns destruíndo parte das murallas defensivas, todo un símbolo, e grandes honras, erguendo estatuas e adicándolle himnos ( unhas e outros non representan o particular senón o modelo da perfección desexable para un pobo que coñecía o sufrimento e buscaba a felicidade.

O afán de superación das diversas cidades estado e rivalidade exacerbada, lonxe de crear sentimentos de paz e solidariedade entre os gregos, conduciu a unha profesionalización progresiva dos deportistas que foi o único que permaneceu do antigo espíritu olímpico unha vez que perderon a súa independencia. Os premios en metálico exencións de tributos, honores e alimentación a expensas públicas que as cidades concedína aos seus vencedores coaxudaron á xa citada profesionalización e perda dos valores da competición deportiva arcaica e aristocrática, como denuncian xa no século IV a. C. filosofos como Platón ou Xenofonte “ un perigo cultivar o corpo con menosprecio do espíritu”. Había xa unha “raza de atletas” como dicía Eurípides que se adicaban de por vida ao deporte, de competición en competición, e cando envellecían pasaban a ser masaxistas ou adestradores de novos atletas.

A NIKÉ DE PEONIO

Diante do templo de Zeus de Olimpia o escultor Peonio ergueu cara o ano 425 a. C. por encargo dos Mesenios e Naupactios unha personificación da Victoria coa palma que se entregaba aos vencedores na man.

A ARTE E O ESPIDO NAS OLIMPÍADAS

Zeus ou Poseidón

O ESPIDO NAS OLIMPÍADAS

A harmonía do corpo atlético pon de manifesto a orde do Kosmos (a Natureza que os deuses ordenaron) fronte ao Chaos ( a Natureza sen orde). Para os gregos, o ser é físico e non existen outras realidades. A través do nu resáltase o divino que hai nos seres humanos. Esta é unha das claves para entender a complexidade cultural que latexa na celebración das Olimpíadas na Grecia Antiga.

ATLETAS ESPIDOS NAS OFRENDAS AOS DEUSES

Os atletas competiron espidos por unha reflexión filosófica que apareceu por vez primeira no mundo grego que relacionaba a nudez coa moral. Os gregos vían o corpo humano con respeito e veneración, considerábano encarnación de dous conceptos: o do atleta e o do heroe. Esta dimensión heroica reflíctese na arte grega dun xeito prodixioso.

OS ESPARTANOS PUXÉRONO DE MODA

Ao principio, os atletas levaban unha especie de taparrabos nalgunhas competicións. Os espartanos foron os primeiros en impoñer a nudez dos atletas. Segundo Pausanias, o primeiro corredor que competiu nu en Olimpia foi Orsipo de Mégara. No trancurso da carreira caéuselle o taparrabos, pero el continuou e chegou primeiro á meta. Segundo o mesmo autor, o atleta fíxoo adrede para correr máis libremente. En Esparta mesmo as mulleres practicaban o atletismo e facíano tamén espidas.

No comezo o nu completo só estaba vinculado a algúns deportes coma as carreiras pedrestes, pero posteriormente estendeuse a outras competicións.

UNHA MULLER NAS CARREIRAS!

A muller que violara a prohibición de presenciar os xogos estaba condenada a ser arroxada dende o alto do monte Tipaión. Ferenice (ou Calipátira), filla de Diágoras, veu dende Rodas a Olimpia co seu fillo Pisirodo que ía participar nas competicións de adolescentes. Vestiu a túnica dos adestradores e entrou no estadio. Cando viu o triunfo do seu fillo achegouse cara a el. Pero ao saltar á pista a súa túnica caeu e púxose de manifesto o seu sexo. Sen embargo foi perdoada por pertencer a unha familia con éxito nas Olimpíadas. A partir dese momento tanto os atletas coma os adestradores debían entrar espidos durante os xogos.

EXPRESIÓN INTEGRAL DO SER GREGO

O home concebido como ente activo no campo das ideas e das ciencias aplicadas debía brillar en toda situación competitiva, tanto na súa situación social e profesional, como no seu corpo, entendido como o vehículo máis idóneo da súa mente e ao cal chegou atribuírlle un verdadeiro culto. O seu afán de superación simbolizado nas competicións, como un compendio de valores relixiosos e político-culturais, tiña tamén a súa expresión na nudez do atleta, amosando a perfección do seu corpo no estadio.

Bótalle unha ollada a este vídeo en vimeo e se queres afondar vai a este outro enlace: elartevivido.

A EDUCACIÓN E O DEPORTE NA GRECIA DAS OLIMPïADAS

OS XIMNASIOS

A palabra ximnasio deriva do grego antigo gimnós (espido). Os gimnasia eran edificios públicos que nunca faltaban nunha pole grega. Unha parte substancial do seu sentido de entender a cidadanía, unha das manifestacións máis significativas da súa cultura era o cultivo do corpo.Nestes lugares pasaban a maior parte do tempo adolescentes, mozos, filósofos, oradores, etc.

A palabra ximnasio identifícase coa palabra colexio polos valores educativos que a palestra e o ximnasio encerraban para todo grego. A formación completa estaba baseada no intelectual, no físico e no musical. A preparación militar e para a caza eran actividades colectivas de grande interese para as cidades. Nos xogos exaltábanse aos vencedores dunha polis como verdadeiros heroes para a cidadanía. A valentía e virtude á vez, o orgullo e nobreza, eran a “areté”, un deses valores cultivados a carón do vigor físico que aparecían indisolubles na mente da Grecia Arcaica, tamén intimamente ligados ao carácter ritual e relixioso co que se entregaban a preparar as competicións, o agón.

Os mozos ían cun gorriño de pel para protexerse do sol e espidos untados en aceite e logo en area e pó, formando unha costra da que, logo do exercicio, se desfacían rascando a pel cun instrumento chamado estríxilo, antes de darse un baño.

O termo Líkio (Liceo) era o nome dun ximnasio de Atenas dedicado a Liceo, Academia era o nome doutro ximnasio ateniense dedicado ó heroe Acádemo. Na Grecia antiga o ideal era "mens sana n corpore sano “mente sa en corpo san”.

A ALIMENTACIÓN DOS ATLETAS

Nos primeiros séculos, os atletas non facían adestramentos. A súa dieta consistía en pan, queixo, leite, olivas, aceite, verdura, froita, carne e peixe. Dende o século V a.C. empezaron a seguir unha dieta especial. Houbo un gran cambio de peso e forza nos atletas.Adestrábanse durante máis horas. A súa vida baseábase:adestranamento, alimentación e descanso. O termino “mencidicina deportiva”, é a participación activa da mendicina no atletismo.

Galeno, o médico grego, advertía os atentados á saúde que supoñían dietas anormais dos atletas na súa ardua carreira cara á profesionalización.

O SIGNIFICADO DOS XOGOS NA ANTIGÜIDADE

A DIMENSIÓN PATRIÓTICA DERIVADA DA CIDADE ESTADO

As Olimpíadas, que naceron das rivalidades entre Elis e Pisa, logrará o seu apoxeo alimentándose desa rivalidade crecente entre cada vez máis e máis cidades estado. As competicións deportivas como todos os festivais de Grecia eran un dos medios máis importantes que cada pole tiña para espertar o espíritu nacional, o seu amor pola patria. Proliferaban os concursos de todo tipo tanto de teatro, como de deporte no momento de maior vigor económico das poles helenas, froito do comercio, do uso da moeda, das novas colonias ao longo e ancho do Mediterráneo. Os xogos eran o lugar preciso para que aristócratas, reis e tiranos puidesen facer visible o seu poder e gloria ante toda Grecia.  Así as épocas de esplendor das Olimpíadas coinciden con momentos como as guerras contra os Persas nos que exhortan mesmo á unión dos gregos fronte a un inimigo común.

Precisamente nas Guerras Médicas, un xeneral persa ao saber cal era a recompensa das competicións dixo: “Ai Mardonio, trouxéchesnos aquí para loitar contra homes que non compiten por riquezas, senón pola virtude” (Herodoto VIII,26)

AS PROBAS HÍPICAS NA ANTIGA GRECIA

O HIPÓDROMO

O hipódromo de Olimpia (2)

En Olimpia atopábase cara o sur do Estadio, hoxe non queda rastro del porque foi arrasado pola crecida do río Alfeo. Sería de forma elíptica, seis veces maior có estadio. Tiña 600m. de longo por 200m. de ancho de terra cha e cos terrapléns, septentrional e meridional, destinados a acomodar aos espectadores, onde habería unha tribuna situada fronte a meta para xuíces e/ou as personalidades. Fronte alzábase unha estatua de Hipodamía cinguindo a cinta de vencedor a Pélope. Dúas columnas separadas a uns 400 m., cun muriño de pedra que marcaba o eixe lonxitudinal,arredor das cales xiraban un importante número de carros(uns 40). Unha volta equivalía a uns 780 m., é dicir, 4 estadios.

No Hipódromo tiñan lugar as probas máis aristocráticas dos xogos, un signo claro da progresiva exhibición de poder e riqueza que nos xogos facían os tiranos, reis e membros de familias ilustres e os seus carros de dúas rodas e catro radios moi pintados e vistosamente adornados. O auriga non recibía a coroa do premio, tan só unha cinta de lá que cinguía na fronte, era o dono dos cabalos que ás veces era unha polis (cidade-estado), un tirano, un neno ou mesmo unha muller quen eran considerados os vencedores.

O sistema de saída de carros e de cabalos en forma triangular regrado con cordas estaba deseñada para compensar aos que ocupaban os lados exteriores,

dado que a maior dificultade era sobrepasar o punto de volta chamdo “nisa”, onde había numerosos accidentes.

CARREIRAS DE CARROS

As carreiras de carros empezaban co Téthripon,(cuádriga de cabalos de 5 ou seis anos), a máis antiga datada xa na XXV Olimpíada (680 a.C.). Os cabalos máis fortes e veloces colocábanse á dereita para coller mellor as curvas que cadraban á esquerda e ían guiados por un auriga. Daba 12 voltas ao hipódromo, uns 14 km. No ano 500 a.C. introducíuse a carreira “apene” carreira de carro tirado por dous mulos, que desaparecerá axiña no 444 a.C. substituída pouco despois pola sinorís, carreira de 9 km. de carros tirados por dous cabalos. A cuádriga de poldros apareceu no 384 a.C. e logo a sinorís no 268 a.C. daban tres voltas ao hipódromo.

AS CARREIRAS DE CABALOS.

As carreiras de adultos aparecen no 648 a.C. e o xinete tiña que dar 6 voltas ao hipódromo. Na 131ª Olimpíada (256 a.C.)compiten poldros. Do 496 ata o 444 a.C. realizouse o calpe, unha proba realizada sobre égoas na que a derradeira volta o xinete ía a pé, suxeitando polas bridas a súa montura ata a meta. Os animais non levaban ferraduras, montaban a pelo e sen estribos, aínda que ás veces usaban esporas e látigo.

Pero o trato que se lles daba aos cabalos era bo, mesmo se lles daba sepultura en fermosas tumbas e se lles gardaba memoria, como é o caso da égoa Aurora de Fidola de Corinto, que a pesar de tirar ao xinete continuou soa ata a meta e obtivo a vitoria.

AS PROBAS XIMNÁSTICAS NA GRECIA ANTIGA II: A LOITA

A LOITA

A loita (palé en grego, de onde vén palestra) é o deporte máis antigo e popular no mundo enteiro por constituir a primeira forma de combate sen armas.

As escenas de loita dos heroes gregos contra os seus salvaxes adversarios, constituiu a forma máis clara de representar o enfrontamento da civilización e do espírito contra a barbarie.

Segundo certa versión, a loita foi inventada pola filla de Hermes, Palestra, para a alegría de toda a terra. Outros din que foi Perseo cando se enfrontou a Cerción, e incluso a deusa Atenea, aparece como inventora deste deporte e das regras que o regulan.

Ademais da popularidade da loita entre a xente sinxela, tamén era deporte favorito entre os grandes personaxes. Platón, asegura que a loita exercita todo o corpo, outorgándolle elasticidade e beleza, e Plutarco sostén que a vitoria dos tebanos sobre os espartanos debeuse á habilidade de aqueles para este deporte. Algúns chegan ao extremo de definilo como unha combinación de arte e ciencia.

Na Grecia antiga existían dous tipos de loita:

a) horcía palé. Loita na area. O seu obxectivo era simplemente derribar ao adversario. Era a forma de loita máis popular e, por iso, incluíase no programa dos xogos, como parte do pentatlón.

b) kato palé. Loita na lama. O seu obxectivo era a rendición do contrario. Este deporte parecíase ao pancracio, no sentido de que os contrincantes continuaban o combate mesmo cando xa caíran ao chan, pero diferenciábase en que no kato palé estaban prohibidos os golpes e só se aplicaban chaves.

Quen contra quen?

As parellas decidíanse por sorteo. Os Helanodikes botaban nun xarrón de prata uns anacos de madeira de tamaño dunha xudía, en cada un dos cales estaba gravada unha letra. Había tantas letras como atletas participantes. Antes de que cada atleta collera unha das pezas de madeira, aproximábase á mesa onde estaba o xarrón e dirixía unha breve oración a Zeus. Enfrontábanse entre sí os que encontraran a mesma letra.

Seleccionábanse cinco parellas de atletas como mínimo e oito como máximo. Cando o número de atletas era impar, un deles tiña que pasar ao segundo turno, sen loitar. Era o chamado éfedros. A efedría concedíalle a vantaxe de combatir máis descansado. Por isto, nalgunhas inscricións, os atletas fan unha referencia especial ao feito de gañar cótino competindo en todas as probas.

Nestes deportes duros non se facía ningunha parada no transcurso das probas; pero en raras ocasións algún combatinte solicitou unha pausa para descansar e restañar as feridas.

 

Como competían

As chaves e técnicas que empregaban eran múltiples e recibían diversos nomes. As máis frecuentes eran as chaves no pescozo, na cintura, e tamén outra cos brazos e pulsos.

Os atletas competían co corpo cuberto de aceite e area. O aceite impedía que penetrasen nos poros o po e a area. A area que se botaban sobre o corpo untado de aceite axudaba a que non esvarasen as mans dos loitadores.

Ao final, quitábanse esta capa de aceite e po cunha raedera, o estrínxilo, instrumento alongado e

curvo por un dos extremos que formaba parte indispensable do equipo atlético.

Co estrinxilo na man

Para que alguén se proclamase vencedor na horcía pale, tiña que derribar ao adversario tres veces, ou obrigarlle á "apagoreuein" (rendición). Considerábase caída cando calquera parte do corpo tocaba o chan. Se os loitadores caían ao mesmo tempo, non se tiña en conta. O atleta esgotado tiña o dereito de aceptar a súa derrota e levantaba o dedo índice.

Se o resultado do combate era dubidoso, ofrecíase a coroa a Zeus.

Tamén a loita tiña as súas normas, que debían respeitar os contrincantes. Estaban prohibidos os golpes e as chaves en órganos xenitais, os trabazos e a pelexa fóra dos límites do cuadrilátero. Cando traspasaban ditos límites, os xuíces interrompían o combate. Tamén estaba prohibido suxeitar as pernas, pero se podían entrelazar coas do adversario para derribalo.

Aínda que non cabe dúbida de que a loita era unha competición moi dura, só se sabe dunha única vítima mortal, no 484 a. C., cando ao saltar, un loitador rompeu o pescozo.

O recinto onde se levaba a cabo a horcía palé denominábase skama, un cuadrilátero, que estaba excavado e recuberto de area. O segundo tipo de loita tiña lugar nun terreo humedecido ata o extremo de converterse en barro.

"...apenas catro anos despois de adicarte á loita, xa ninguén no pobo te recoñece, ata os cans te miran coma un estraño. Se viras o teu semblante no espello, tamén ti xurarías “de veras,ese non pode ser Estratofón”...

O PUXILATO

A pigme (puxilato) é un dos deportes que, apareceron na prehistoria. Polos achados arqueolóxicos sabemos que este deporte gozaba de gran popularidade entre os habitantes de Creta e das Cíclades, e que os loitadores levaban non só guantes, senón tamén cascos protectores para evitar os golpes na cabeza. Na Grecia antiga é Homero quen o menciona por primeira vez, onde conta que Epio gañou a Evríalo.

Como inventores deste deporte dítanse a varios deuses, como Heracles, Teseo, Apolo. Pero a pesares da súa longa historia, empezou a formar parte das probas dos Xogos Olímpicos no 688 a. C. O primeiro vencedor foi Onomastós de Esmirna, quen fixou, ademais , as normas deste deporte.

Dise que os púxiles cubríanse as mans con finas tiras de pel de boi, coa fin de protexer as articulacións dos dedos e dos pulsos, e tamén para suavizar os golpes. A lonxitude destes "malakoí imantes" (tiras brandas), oscilaba entre tres e tres metros e medio.

Estas tiras brandas utilizáronse ata finais do século V a. C., época en que foron sustituídas por outras que se chamaban "sfaires" (esferas). A finais do século lV a. C., este tipo de tiras foi sustituído por luvas de puxilato, os oxeis, reforzados nas articulacións dos dedos con coiro duro. As xemas dos dedos quedaban ó descuberto, e chegaban ata a metade do antebrazo, onde remataban nunha grosa capa de la. Estes "imantes" empregáronse en Grecia ata o século ll d. C.

En época romana inventouse o caestus, luva reforzada con ferro e chumbo, e, en ocasións, cravos, nas articulacións dos dedos.

Se observámola evolución, comprendémolos cambios na técnica do deporte, e tamén a evolución do deporte en xeral. Na descrición máis antiga dun combate de puxilato, Epios vence ó seu adversario cun forte golpe na cara, derribándoo ó chán, pero apresúrase a levantalo, o que vén a expresar o espírito deportivo que reinaba entón.

Naquela época, o puxilato esixía axilidade, destreza e intelixencia: en resumidas contas, arte. Coa aparición dos oxeis imantes, os golpes adquiriron maior dureza e os combates perderon en técnica pero fixéronse máis defensivos e violentos. O que revestía maior importancia era a constitución física, non a intelixencia. É característico o casco, capaz de evitar golpes dos adversarios durante días enteiros. Nesta época na que o puxilato se masifica, os espectadores, olvidados xa dos ideais dos heroes mitolóxicos, o único que desexan é violencia.

A medida que as luvas evolucionan, aumentou o múmero de accidentes, en ocasións mortais. O máis frecuente: caras desfiguradas, sobretodo o nariz, os dentes e as orellas, polo que estes deportistas eran con frecuencia obxecto de burla dos poetas satíricos.

Os púxiles entrenábanse máis ou menos coma hoxe en día. Cubríanse sempre as orellas coas epotides. Moitas veces entrenaban loitando amarrados só por un extremo das mans, exercicio coñecido acroquiriasmós. Cando non tiñan adversario para o adestramento, os púxiles realizaban un exercicio como se o tivesen enfronte. Noutras ocasións, empregaban ó córix, que colgado do teito chegáballes á altura dos ombreiros. Co córix adestraban diferentes tipos de golpes,

Tamén adestraban con levantamento de pesas. En Olimpia encontrouse unha lousa de 143’50 kg que leva unha inscripción en orgullo do atleta Bibon por tela levantado por riba da cabeza cunha soa mán.

O adestramento era semellante ó dos actuais, os combates propiamente ditos eran moi distintos. Na antigüidade, non se levaban a cabo nun espazo delimitado por cordas, o que reduciría a capacidade de movemento dos atletas e contribuiría a que un dos adversarios propinara golpes definitivos ó outro. Tampouco había un tempo determinado, remataba cando un dos contrincantes caía sen sentido ou cando se rendía. Ó final da xornada se ninguén se proclamara vencedor podía aplicarse o clímax, sistema segundo o cal os púxiles recibían golpes sucesivamente e sen poder defenderse. Alcanzaba a vitoria o que era capaz de resistir máis golpes. Decidíase por sorteo quén asestaría o primeiro golpe. O clímax era un sistema moi duro, só se aplicaba en casos excepcionáis, non había pausas, aínda que se di que o árbitro, podía interrompir o combate para recuperar forzas e curar as feridas.

Resulta impresionante que os púxiles se dividiran en categorías segundo a idade, pero non segundo o peso. As parellas de adversarios elixíanse por sorteo.

Co transcurso do tempo, o deporte foi perdendo en técnica e en velocidade.

Pola representación do puxilato na arte, observanos que os atletas empregaban as dúas mans. Mantiñan unha postura máis erguida que na actualidade, e asestaban golpes directos.

Os púxiles tamén tiñan gran mobilidade nas pernas, e sempre intentaban levar ó adversario ante a luz do sol, para que este non puidese observar ben os seus movementos.

Non debían de existir moitas regras no puxilato. Estaban prohibidos os trabazos, os golpes nos órganos xenitais, e as chaves.

O PANCRACIO

O pancracio era unha combinación de loita e puxilato. Non o atopamos en Homero, e aparece nos Xogos Olímpicos no 648 a. C.

Disfrutaba de gran popularidae, os vencedores foron mencionados por grandes poetas.

Anque o pancracio se combinaban a loita e o puxilato, gabía elementos dos que carecían ámbolos deportes. Os atletas non levaban imantes, e por iso podían asestar golpes co puño e coa palma da man. Ó contrario que na loita libre, admitíanse os golpes coas pernas en tódalas partes do corpo. En líneas xerais, permitíanse tódalas chaves da loita e tódoslos golpes de puxilato, e só estaban prohibidos os trabazos, mete-los dedos nos ollos, boca e nariz do contricante ou rabuñalo. Tales prohibicións non se aplicaban no adestramento dos atletas de Espata, que consideraban o pancracio como preparación para a guerra.

Existían dous tipos de pancracio: o orzostaden e o kato pancracio. No primeiro, os contrincantes intentaban derribarse mutuamente, e no segundo, un deles lanzábase sobre o ouro, con intención de inmovilizalo e obligarlle a que se rindera. Nos xogos competían na modalidade de kato pancracio, mentras que o orzostaden, exercicio máis liviano, reservábase para os adestramentos.

No combate, os atletas tiñan que aunar forza e intelixencia. Existían certas técnicas que se aplicaban con frecuencia.

Cando un dos loitadores cáis ó chan, o adversario aplicáballe unha chave moi perigosa. Normalmente isto significaba o final do combate.

AS PROBAS XIMNÁSTICAS NA GRECIA ANTIGA I: PROBAS PEDESTRES

.AS PROBAS NO ESTADIO

Nos tempos de Homero os corredores usaban unha especie de pantalóns curtos, pero en certa ocasión en Atenas a un corredor se lle desprenderon e caeu, por iso prohibiuse o seu uso. En Olimpia os espartanos puxeron de moda correr espidos. Ese é o motivo de dividir as probas Gymnika, nas que os atletas competían espidosos no estadio e os Hipika que se facían no Hipódromo. As probas realizadas en Olimpia sufriron cambios a través dos tempos, posiblemente as máis antigas foran as carreiras. Celebrábanse no estadio

O recinto deportivo: o Estadio

O espazo non era máis ca unha pista rectangular. Ao principio, as probas realizábanse dentro do santuario, preto do templo de Zeus, pero co aumento do número de espectadores fíxose necesaria a construción dun verdadeiro estadio. Construíuse o “Estadio I” do ano 560 a.C que foi reemprazado por outro a finais do VI a.C, o “Estadio
II”. O “Estadio III” construído a mediados do IV a.C. diferenciase en que se atopaba fóra do santuario, pode interpretarse como o crecente carácter político dos xogos, que irá gañando importancia en detrimento da dimensión relixiosa dos mesmos. O estadio carecía de gradas, tiña declives de césped para que se sentara o público (ata 45.000 espectadores). A entrada, cripta, consistía nun corredor por onde entraban os Helanodikes, adestradores e os atletas. Nun lugar destacado estaba a tribuna para as autoridades: os Helanodikes. A sacerdotisa de Deméter que contaba cun altar de pedra no estadio na parte septentrional fronte á tribuma. De pedra tamén era o punto de saída que servía para 20 corredores. Arredor dos 192,27 m e os seus 30 m. de ancho unha canle estreita pola que circulaba auga para refrescarse e catro cisternas con auga potable.

Olimpiónico: vencedor da carreira do estadio.

 O estadio era a primeira carreira que se realizaba no 2º día das Olimpíadas, era a proba máis antiga e o seu vencedor daba nome á Olimpíada.

A saída:

Os atletas tomaban a saída en posición erguida, pisando sobre os dous sulcos da pedra de saída, balbis, con un pé un pouco adiantado, os xeonllos en flexión e os brazos estendidos en posición horizontal. A cada 1,25 m ensartan unha estaca para delimitar a posicón do corredor. As estacas ían apoiadas nuns paus móbiles que chegaban ao peito dos atletas e que impedían a saída ata que os fíos que os soportaban suxeitos polo afetes, o que daba a saída e que estaba detrás, se soltaban. Saían no momento en que daba a orde o trompetista ou un dos afetes ao berro de: Ápite!;  Se se saltaba á pista antes de tempo era azoutado polo adestrador.

A volta ao estadio:

Os estadios non tiñan curvas nos dous extremos. As antigas fontes sinalan o punto de retorno. Segundo outra opinión, cada un corría pola súa pista, xiraba o corpo 180º e continuaba a carreira ou utilizaba unha pista de ida e outra de volta, polo que se deduce que cada carreira participaban simultaneamente dez atletas.

As pistas sinalábanse co po branco de caliza.

 As carreiras dos Xogos Olímpicos:

 Había catro tipos de carreiras pedestres todas realizadas en liña recta no estadio: 

-Estadio (stadion ou drómos): Carreira de velocidade de distancia dun estadio cunha lonxitude de 600 pés: 197,27 metros..Dicíase que a medida do pé era a do pé de Heracles. Única proba do 776 ata o 724 a.C. 

-Diaulos: Carreira de velocidade de dous estadios, era unha carreira pedestre de dobre lonxitude (1200 pés, uns 400 metros) .Introdúcese no 724 a.C.

-Dólicos ou macro: Carreira de marcha de 24 estadios.Carreira de resistencia de sete, dez, doce ou vintecatro estadios na que foron especialistas os cretenses. Os 24 estadios eran uns 4615 metros. Introdúcese no 724 a.C.

-Hoplita dromos ou hoplitodromía: Carreira de velocidade. Corríase portando armas unha distancia de dous estadios (Ben percorrían 384 ou 768 metros) Introducida no 650 a. C. As armas que levaban eran o casco, escudo e lanza. Pechaba a competición corrían 25 atletas.

Outras carreiras

-Pentatlón: Ademáis dunha carreira, o pentatlón como indica o numeral "penta" consistía en cinco probas (velocidade, disco, xavelina, salto e loita) que realizaba un mesmo competidor. Comeza no 708 a.C.

A lampadedromía era unha carreira por relevos portando fachos en equipos de 6 a 10 corredores. Vencía quen chegaba á meta co lume vivo, como premio tiña o honor de acender a chama no altar do sacrificio.

O PENTATLÓN

"...antes dos tempos de Xasón houbera coroas separadas para o salto, o disco e a xavelina. En tempos do vello Argo, Telamón foi o mellor no lanzamento de disco, Linceo gañou coa xavelina, os fillos de Boreas foron os vencedores na carreira e no salto e Peleo foi o segundo nestas disciplinas, pero superou a todos na loita. Por tanto, cando se celebraban os Xogos de Lemo, Jasón desexando compracer a Peleo, combinaba os cinco exercicios e Peleo asegurábase da vitoria no conxunto..."

(Filostrato, viaxe dos Argonautas)

Considerábano a competición máis perfecta, porque exercitaba equilibradamente todas as partes do corpo, e proporcionaba aos atletas que o practicaban beleza física, harmonía e saúde. Polo seu carácter complexo, debeu de ser inventado en época histórica, e se ben Filostrato o menciona como competición prehistórica, e Homero descoñéceo. O pentatlón empezou a formar parte dos Xogos Olímpicos no 708 a. C. e nél participaron adolescentes.

Resulta problemático descifrar a orde que seguían as diversas probas, e tamén cómo se elexía ó vencedor. Pero queda fóra de toda dúbida a gran importancia da loita e do feito de que o pentatlón rematase con esta proba. Chegamos á conclusión de que o lanzamento de disco precedía o de xavelina e á loita, e o salto de lonxitude precedía ó lanzamento de disco. A sucesión das probas podería ser tal e como segue:

- carreira pedestre

- salto

-lanzamento de disco

-lanzamento de xabalina

-loita

Non existe unanimidade no referente á elección do vencedor. Parece incríble que o mismo atleta pudiera gañar na cinco probas. Probablemente, bastaba con que vencera en tres delas, una das cales era a loita.

No panorama olímpico, resultaba evidente que o pentatleta tiña unhas cualidades óptimas de guerreiro: rapidez, axilidade, forza, habilidade, valor, resistencia, destreza no manexo de armas...; de feito, a xavelina era unha arma de guerra; o disco, aparte de ser un obxecto votivo, parece o remedo da pedra empregada coma arma arroxadiza. Houbo competicións anteriores ó disco. O tamaño dos discos empregados nas olimpiadas debeu ser variable. Primitivamente, foron de pedra, pero en Olimpia xa se empregaron de bronce. A técnica de lanzamento debeu de ser múltiple. As marcas logradas có disco deberon supera-los 30 m.

A xavelina tivo, ó menos, tres tipos de emprego olímpico: alcance, precisión e emprego dende cabalo. A forma de lanzamento un enterado e preciso narrador en Jenofonte, que escribía:

“Unha vez asida a xabalina, débese adiantar o lado esquerdo do corpo despois de inclinar o dereito cara atrás. Con brusca sacudida dos muslos lánzase entón a xabalina cara enriba”.

O salto grego é, a especialidade pentatloniana máis polémica e máis difícil de explicar actualmente. Añade dificultades á circunstancia de que se saltase con alteras nas mans, que facilitaban o impulso do atleta e que eran soltada no momento de iniciar o voo o que , eran levadas por diante no momento de iniciar o salto e recollidas violentamente cara atrás ó chegar ó punto de caída. Ese posible impulso non xustifica o desmesurado récord, que a carreira para tomar impulso realizábase sobre un chán de area. As xustificacións máis importantes falan dun posible triple salto ou da suma lograda en tres intentos.

"...levantuse furioso dando un salto, tomou un disco maior que o que lanzaban os feacios, impulsouno coa destra e mandouno silbando polo aire. Os varóns de Esqueris, os remeiros que bogaban polos mares, agacháronse temerosos polo voo da pedra que voaba lixeira como unha ave..."

(Homero, Ilíada )